2022 yılı Üniversite İzleme ve Değerlendirme Genel Raporu https://www.yok.gov.tr/Documents/Yayinlar/Yayinlarimiz/2022/2022-universite-izleme-ve-degerlendirme-genel-raporu.pdf adresinden, 199 üniversiteye ait izleme ve değerlendirme raporları ise https://www.yok.gov.tr/universiteler/izleme-ve-degerlendirme-raporlari internet adresinden kamuoyunun erişimine açıldı.
I. Yükseköğretime İlişkin Genel Veriler
A. Yükseköğretim Kurum Sayıları
Ülkemizde 2020-2021 eğitim ve öğretim yılında 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu doğrultusunda 204 yükseköğretim kurumunun faaliyette bulunması uygun görülmüştür. Bunların 127’si devlet üniversitesi, 73’ü vakıf üniversitesi ve 4’ü vakıf meslek yüksekokuludur*.
B. Öğrenci Sayıları
YÖKSİS verilerine göre 2020-2021 eğitim ve öğretim yılında 204 yükseköğretim kurumunda 3.801.294 örgün öğretim öğrencisi eğitim görmüştür. Öğrencilerin 3.160.953’ü devlet üniversitelerinde, 640.341’i vakıf üniversitelerinde eğitim almıştır. Vakıf meslek yüksekokullarında eğitim alan öğrenci sayısı ise 8.716’dır.
Öğrenci sayıları dikkate alındığında yükseköğretim kurumlarının geniş bir yelpazede dağılım gösterdiği görülmektedir. Öğrenci sayısı 50 binden fazla üniversiteler olduğu gibi 5 binden az öğrencisi bulunan yükseköğretim kurumları da mevcuttur.
Örgün eğitim programlarına kayıtlı öğrenci sayısına göre üniversitelerin dağılımı dikkate alındığında, 12 üniversitede 50 binden fazla öğrenci eğitim görmektedir. Söz konusu yükseköğretim kurumlarının tamamı devlet üniversitesidir. Kayıtlı öğrenci sayısı 5 bin ve altında olan yükseköğretim kurumu sayısı 53’tür. Bu kurumların 23’ü devlet üniversitesi, 30’u vakıf üniversitesidir. Dağılımdaki en yüksek oran %29,9 ile öğrenci sayısı 10 bin-25 bin arasında olan 61 üniversiteye, en düşük oran ise %5,9 ile 50 binden fazla öğrencisi olan 12 üniversiteye aittir.
C. Öğretim Elemanı Sayıları
YÖKSİS verilerine göre 2021 yılında 204 yükseköğretim kurumunda 81.467’si kadın, 98.218’i erkek olmak üzere 179.685 öğretim elemanı görev almıştır*. Bu öğretim elemanlarının 151.791’i devlet üniversitelerinde, 27.634’ü vakıf üniversitelerinde ve 260’ı vakıf meslek yüksekokullarında görev yapmıştır.
Üniversitelerde ilgili yılda en fazla görev alan öğretim elemanı grubu 55.548 ile araştırma görevlileri iken en az sayıda istihdam edilenler 17.778 ile doçent unvanlı öğretim elemanlarıdır.
II. Üniversite İzleme ve Değerlendirme Genel Raporu
Üniversite İzleme ve Değerlendirme Göstergeler Seti 4 alandaki 45 ana göstergeden oluşmaktadır. Göstergelere ait veriler üniversitelerden veya ulusal ve uluslararası veri tabanlarından elde edilmiştir. Söz konusu gösterge verileri ile hazırlanan 199 üniversiteye ait Üniversite İzleme ve Değerlendirme Raporlarına https://www.yok.gov.tr/universiteler/izleme-ve-degerlendirme-raporlari adresinden erişilebilir.
Yukarıda değinilen raporlarda yer alan verilerin analizi sonucunda Üniversite İzleme ve Değerlendirme Genel Raporu-2022 hazırlanmıştır. Raporda göstergeler, göstergelere ilişkin açıklamalar, veri kaynakları ve veri hesaplama yöntemleri ile her bir göstergeye ilişkin analiz sonuçlarına yer verilmiştir. Ayrıca uygun olan göstergeler kapsamında en yüksek sayısal değere sahip ilk beş üniversite ve bu üniversitelere ait veriler de raporda sunulmuştur.
Genel Raporda ve üniversite raporlarındaki göstergelere ilişkin değerlendirmeler yapılırken bazı hususların dikkate alınması gerekmektedir. Gösterge verileri, toplanan verinin özelliğine göre 2020-2021 eğitim öğretim yılına ya da 2021 mali yılına aittir. Örneğin devlet üniversitelerine ait mali veriler, mali yıl temelli toplanması gerektiği için 2021 mali yılına ait iken “C.4 Uluslararası değişim programları kapsamında gelen/gönderilen öğrenci sayısı”na ilişkin veriler 2020-2021 eğitim ve öğretim yılına aittir.
Göstergenin özelliğine göre bazı göstergeler “0” veya “veri yok” değerini alabiliyorken bazı göstergeler “veri yok” değeri alamamaktadır. Örneğin “B.7 YÖK 100/2000 Projesi doktora bursiyeri sayısı göstergesi” hem “0” hem de “veri yok” değeri alabilmektedir. Zira bu göstergede bahsedilen burstan sadece devlet üniversitelerinde öğrenim gören doktora öğrencileri faydalanabilmektedir. Bu nedenle burstan faydalanan öğrencisi olmayan devlet üniversitelerinde söz konusu gösterge verisi “0” değerini alırken vakıf üniversiteleri için bu veri “0” yerine “veri yok” olarak değerlendirilmektedir. Ancak “B.10 TÜBİTAK tarafından verilen ulusal ve uluslararası destek programı sayısı” göstergesi “veri yok” değeri alamamaktadır. Zira yükseköğretim kurumların tamamı söz konusu destek programından faydalanabilme imkânına sahiptir.
Yukarıda açıklanan nedenlerden dolayı genel raporda yer alan ortalama veya medyan değerleri hesaplanırken sadece 0’dan farklı olan değerler dikkate alınmıştır. Ayrıca oranlara ait ortalamalar hesaplanırken basit ortalama metodu kullanılmıştır. Diğer bir ifade ile üniversitelere ait oranlı verilerin ortalaması hesaplanmıştır. Araştırmacılar ya da ilgililer, öğrenci veya öğretim elemanına oranlanmış verilerin ayrıntılı ortalamalarını hesaplamak için Ek’te yer alan “Değerlendirmeye Esas Üniversitelerin Öğretim Elemanı ve Öğrenci Sayıları” tablosundan faydalanabilir.
Bazı göstergelere ilişkin veriler öğrenci veya öğretim elemanına oranlanmış durumdadır. Bu nedenle öğrenci veya öğretim elemanı sayısı yüksek olan üniversiteler düşük oranlara, öğrenci veya öğretim elemanı sayısı düşük olan üniversiteler yüksek oranlara sahip olabileceği dikkate alınmalıdır. Dolayısıyla araştırmacılar tarafından üniversitelerin sağlıklı bir şekilde değerlendirilmesi hedefleniyor ise söz konusu durumun değerlendirmeleri etkileyeceği göz ardı edilmemelidir.