WHO ve CDC'den alınan bilgilere göre; Maymun Çiçeği Virüsü Hastalığı (Monkeypox)'nın bulaşma yollları, belirtileri ve bulguları, tanı ve tedavi yöntemleri, hastalıktan korunma yollarının neler olduğunu haberimizde bulabileceksiniz.
Sağlık Bakanlığı Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan duyuru şöyle:
Maymun Çiçeği virüsü (MPV veya MPXV), çift sarmallı bir DNA, zoonotik virüs ve Poxviridae ailesindeki Orthopoxvirus cinsinin bir türüdür. Variola (VARV), sığır çiçeği (CPX) ve vaksinya (VACV) virüslerini içeren insan ortopoks virüslerinden biridir. Çiçek hastalığına neden olan variola virüsünün doğrudan atası veya doğrudan soyundan değildir. Maymun çiçeği virüsü, çiçek hastalığına benzer ancak daha hafif bir döküntü ve daha düşük ölüm oranı olan bir hastalık olan maymun çiçeğine neden olur.
Monkeypox ilk olarak 1958'de laboratuvar maymun kolonilerinde çiçek benzeri bir hastalık salgınının ortaya çıkmasıyla keşfedilmiştir, bu nedenle 'maymun çiçeği' adı verilmiştir. Maymun çiçeği virüsü vakası insanda ilk olarak 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde görülmüştür. Söz konusu tarihten itibaren diğer Orta ve Batı Afrika ülkelerindeki insanlarda maymun çiçeği virüsü vakası bildirilmiştir.
Maymun çiçeği virüsünün Orta Afrika ve Batı Afrika olmak üzere iki farklı genetik grubu vardır. İnsanlarda görülen Orta Afrika maymun çiçeği virüsü, Batı Afrika virüsüne göre daha şiddetlidir ve daha yüksek ölüm oranına sahiptir.
Semptomlar yüksek ateş, baş ağrısı, kas ağrısı, lenfadenopati ve yorgunluk hissi şeklinde kendisini gösterir. Daha sonrasında vücut su toplamaya ve kabarcıklanmaya başlar. Bu semptomlar bulaştan sonra 10 gün içinde ortaya çıkar. İki ila dört hafta boyunca sürer.
Bu hastalığın Afrika vahşi hayvan yemeği geleneğinden, hayvan ısırığından, vücut sıvısından, kirlenmiş nesneler ya da hastalığın bulaştığı başka kişilerle yakın temas yoluyla insanlara bulaştığı düşünülmektedir.
Bulaşma
Monkeypox virüsü insanlara çoğunlukla kemirgenler ve primatlar gibi vahşi hayvanlardan bulaşır, ancak insandan insana bulaşma da gerçekleşebilir.
Monkeypox virüsü bir kişiden diğerine lezyonlar , vücut sıvıları, solunum damlacıkları ve yatak örtüsü gibi kontamine materyallerle temas yoluyla bulaşır. Yetersiz pişmiş et ve enfekte hayvanların diğer hayvansal ürünlerini yemek olası bir risk faktörüdür. Anneden fetüse plasenta yoluyla da bulaşabilir.
Belirti ve bulgular
Kuluçka süresi (enfeksiyondan semptomların başlangıcına kadar olan aralık) genellikle 6 ila 13 gün arasındadır, ancak 5 ila 21 gün arasında değişebilir.
Enfeksiyon iki döneme ayrılabilir:
Ateş, yoğun baş ağrısı, lenfadenopati (lenf bezlerinin şişmesi), sırt ağrısı, kas ağrıları ve şiddetli halsizlik ile karakterize invazyon dönemi 0-5 gün arasında sürer. Lenfadenopati, başlangıçta benzer görünebilen diğer hastalıklarla (suçiçeği, kızamık, çiçek hastalığı) karşılaştırıldığında maymun çiçeği virüsü vakasının ayırt edici bir özelliğidir.
Deri döküntüsü genellikle ateşin ortaya çıkmasından sonraki 1-3 gün içinde başlar. Döküntü, gövdeden ziyade yüz ve ekstremitelerde daha konsantre olma eğilimindedir. Döküntüler genelde yüzde başlayıp (vakaların %95'inde) ve avuç içlerini ve ayak tabanlarını (vakaların %75'inde) etkiler. Ayrıca oral mukozalar (vakaların %70'inde), genital bölge (%30) ve konjonktiva ile birlikte kornea da (%20) etkilenir. Döküntü, ardışık olarak maküllerden (düz tabanlı lezyonlar) papüllere (hafifçe kabarık sert lezyonlar), veziküllere (berrak sıvı ile dolu lezyonlar), püstüllere (sarımsı sıvı ile dolu lezyonlar) ve kuruyup dökülen kabuklara doğru değişiklik gösterir.
Monkeypox genellikle 2 ila 4 hafta süren semptomları olan kendi kendini sınırlayan bir hastalıktır. Şiddetli vakalar çocuklar arasında daha sık görülür. Maymun çiçeği virüsü vaka ölüm oranı genel popülasyonda %0 ile %11 arasında değişmektedir ve küçük çocuklar arasında daha yüksektir.
Tanı ve tedavi
Tanıda, polimeraz zincir reaksiyonu (PCR), doğruluğu ve duyarlılığı göz önüne alındığında tercih edilen laboratuvar testidir. Mümkün olduğunda biyopsi bir seçenektir.
Orthopoxvirüsler serolojik olarak çapraz reaktif olduğundan, antijen ve antikor saptama yöntemleri, maymun çiçeğine özgü doğrulama sağlamaz. Bu nedenle, kaynakların sınırlı olduğu durumlarda tanı veya vaka incelemesi için seroloji ve antijen saptama yöntemleri önerilmez.
Maymun çiçeği salgınını kontrol altında tutmak amacıyla çiçek hastalığı aşısı, antiviraller ve İntravenöz immün globulin (VIG) kullanılabilir. Bununla birlikte, şu anda, orijinal (birinci nesil) çiçek hastalığı aşıları artık halka açık değildir. Maymun çiçeği için sırasıyla 2019 ve 2022'de bir aşı (MVA-BN) ve bir spesifik tedavi (tekovirimat) onaylanmış olsa da, bu karşı önlemler henüz yaygın olarak mevcut değildir ve dünya çapında 40 veya 50 yaşın altındaki popülasyonlar, önceki çiçek hastalığı aşılama programlarının sağladığı korumadan artık yararlanamamaktadır.
Hastalığa Maruz Kalma Riski
Monkeypox, Orta ve Batı Afrika'da, genellikle tropikal yağmur ormanlarının yakınında görülür.
Çoğu insan enfeksiyonu birincil olarak hayvandan insana bulaşmadan kaynaklanır. Yabani hayvanlarla, özellikle hasta veya ölü hayvanlarla, etleri, kanları ve diğer kısımları dahil, korunmasız temastan kaçınılmalıdır. Ek olarak, hayvan eti veya parçaları içeren tüm yiyecekler yemeden önce iyice pişirilmelidir.
Hastalıktan Korunma
Maymun çiçeği virüsü ile enfeksiyonu önlemek için alınabilecek önlemler;
•Virüsü barındırabilecek hayvanlarla temastan kaçının (maymun çiçeğinin meydana geldiği bölgelerde hasta olan veya ölü bulunan hayvanlar dahil).
•Hasta bir hayvanla temas etmiş herhangi bir kontamine malzemeyle temastan kaçının.
•Enfekte hastaları, enfeksiyon riski altında olabilecek diğerlerinden izole edin.
•Enfekte hayvanlar veya insanlarla temastan sonra iyi el hijyeni uygulayın. Örneğin, ellerinizi sabun ve suyla yıkamak veya alkol bazlı el dezenfektanı kullanmak.
•Hastalara ile temas ederken kişisel koruyucu ekipman (KKD) kullanın.
Seyahat Dönüşü Öneriler
Şikayetleriniz varsa derhal bir sağlık kuruluşuna başvurun.
Doktorunuza seyahatinizden mutlaka bahsedin.
Maymun Çiçeği Hastalığı Hakkında Bazı Önemli Bilgiler
* Maymun çiçeği hastalığına, poxviridae ailesindeki orthopoxvirus cinsinin bir üyesi olan maymun çiçeği virüsü neden olur.
* Maymun çiçeği hastalığı; öncelikle Orta ve Batı Afrika'nın tropik yağmur ormanlarında ortaya çıkan ve zaman zaman diğer kıtalarda da görülen bir viral zoonotik hastalıktır.
* Maymun çiçeği hastalığı; genel olarak ateş, kızarıklık ve şişmiş lenf düğümleri ile kendini gösterir ve bir dizi tıbbi komplikasyona yol açabilir.
* Maymun çiçeği hastalığı genellikle iki ila dört hafta süren semptomların ardından seyri duran bir hastalık olmasına rağmen ağır vakalara dönüşebilir. Nitekim son zamanlardaki vaka-ölüm oranı %3-6 civarındadır.
* Maymun çiçeği hastalığı, enfekte bir kişi veya hayvanla yakın temas yoluyla veya virüs bulaşmış materyalden insanlara bulaşabilir.
* Maymun çiçeği hastalığı virüsü; bir kişiden diğerine lezyonlar, vücut sıvıları, solunum damlacıkları, yatak örtüsü ve benzeri kontamine materyallerle yakın temas yoluyla bulaşabilir.
* Maymun çiçeği hastalığının belirtileri çiçek hastalığına benzer; ancak çiçek hastalığına göre hem daha az bulaşıcıdır hem de ondan daha az ciddi hastalığa neden olur.
* Çiçek hastalığını yok etme programı sırasında kullanılan aşılar da maymun çiçeği hastalığına karşı koruma sağlamıştır. Maymun çiçeği hastalığının önlenmesi için onaylanmış yeni aşılar da geliştirilmiştir.
* Çiçek hastalığı tedavisi için geliştirilen bir antiviral ilaç, maymun çiçeği hastalığı için de ruhsatlandırılmıştır.
Not: 2002 yılından itibaren “Sağlıkta Dönüşüm Projesi”nin yıkıcı etkisinin bir sonucu olarak Hıfzıssıhha Enstitüsü kapatılmış, böylece ulusal aşı politikamız veya aşı üretimimiz ortadan kalkmış, tamamen dışa bağımlı bir hal almıştır. 2019 yılında Avrupa'da maymun çiçeği için onaylanmış olan aşı da Hıfzısıhha Enstitüsü’nde tespit edilen “Ankara suşu” kullanılarak üretilmiştir. Aşı, daha çok laboratuvar çalışanlarına uygulanmaktadır.
MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ REHBERİ : https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/Yayinlarimiz/Rehberler/Mpox-Rehberi.pdf