Türk Millî Eğitim Sisteminin genel çerçevesini bölümler halinde sunan bu belge, Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığının teşkilat yapısı başta olmak üzere sistemi kapsamlı olarak ele alıp sürece dair bilgiler vermektedir. Bu doğrultuda bu belge, Türk Millî Eğitim Sisteminin genel amaçlarını ve özel amaçlarından başlayarak Türk Millî Eğitim Sisteminin temel ilkelerini ilk bölümde ifade etmektedir. Takip eden bölümde, Türk Millî Eğitiminin Genel yapısı; örgün ve yaygın eğitim olmak üzere alt bölümleriyle ifade edilmiştir. Buna göre örgün eğitimde okul öncesi eğitim, ilköğretim ve ortaöğretim kademeleri okul türleri de ele alınarak belirtilmiş, bölümün devamında özel eğitim, özel öğretim ve son olarak da yükseköğretim hakkında bilgiler verilmiştir. Ayrıca yaygın eğitim hakkında bilgiler ilgili bölümde sunulmuştur. Takip eden bölümlerde sırasıyla öğretim programları ve ders kitapları, 2022-2023 eğitim öğretim yılı için millî eğitim istatistikleri ve eğitim bütçesi hakkında bilgiler verilmiştir.
TÜRK MİLLÎ EĞİTİM SİSTEMİ
1. Teşkilat Yapısı
Türk Millî Eğitim Sisteminin teşkilatlanma yapısı, Bakanlık merkez, taşra ve yurt dışı teşkilatlarından oluşmaktadır. Merkez teşkilatı; Bakanlık Makamı, Bakan Yardımcılığı ve 23 hizmet biriminden, taşra teşkilatı; 81 il ve 922 ilçe millî eğitim müdürlüğünden ve yurt dışı teşkilatı 63 ülkede 60’ı eğitim müşavirliği ve 31’i eğitim ataşeliği olmak üzere 91 temsilcilikten oluşmaktadır. Bakanlık olarak vizyonumuz, istiklalden istikbale, Türkiye Yüzyılı’nı inşa edecek nesiller yetiştirmektir.
Misyonumuz ise nitelikli eğitim kadromuzla uluslararası standartlardaki programlar çerçevesinde, tüm farklılıkları dikkate alarak bireylerin zihinsel, bedensel, sosyal ve Türkçe dil gelişimini destekleyen, ülkemizin ihtiyaç duyduğu iş gücünü karşılayan, becerileri ölçen yeni bir eğitim sistemi ile millî, manevi ve kültürel değerlerine bağlı, sağlıklı nesiller yetiştirmektir.
2. Türk Millî Eğitiminin Amaçları
Türk Millî Eğitim Sisteminin amaçları 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu ile düzenlenmiştir.
2.1. Genel Amaçlar
Türk Millî Eğitiminin genel amacı, Türk Milletinin bütün fertlerini,
1. Atatürk inkılap ve ilkelerine ve Anayasada ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine bağlı; Türk Milletinin millî, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan, insan haklarına ve Anayasanın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devleti olan Türkiye Cumhuriyetine karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış hâline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek;
2. Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, insan haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek;
3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak;
4. Böylece bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluluğunu artırmak; öte yandan millî birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk Milletini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir ortağı yapmaktır.
2.2. Özel Amaçlar
Türk eğitim ve öğretim sistemi, bu genel amaçları gerçekleştirecek şekilde düzenlenir ve çeşitli derece ve türdeki eğitim kurumlarının özel amaçları, genel amaçlara ve Türk Millî Eğitim Sisteminin temel ilkelerine uygun olarak tespit edilir.
3. Türk Millî Eğitiminin Temel İlkeleri
Türk Millî Eğitiminin temel ilkeleri 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu ile belirlenmiştir. Buna göre genellik ve eşitlik, ferdin ve toplumun ihtiyaçları, yöneltme, eğitim hakkı, fırsat ve imkân eşitliği, süreklilik, Atatürk inkılap ve ilkeleri ve Atatürk milliyetçiliği, demokrasi eğitimi, laiklik, bilimsellik, planlılık, karma eğitim, eğitim kampüsleri ve okul ile ailenin iş birliği ve her yerde eğitim Türk Millî Eğitim Sisteminin temel ilkeleridir.
4. Türk Millî Eğitiminin Genel Yapısı
Türk millî eğitim sistemi, örgün eğitim ve yaygın eğitim olmak üzere iki ana bölümden oluşur. Türk Millî Eğitim Sisteminin genel yapısı yaşa bağlı olarak kademelerde birlikte Şekil 2’de özetlenmiştir.
4.1. Örgün Eğitim
Belirli yaş grubundaki ve aynı seviyedeki bireylere, amaca göre hazırlanmış programlarla, okul çatısı altında düzenli olarak yapılan eğitimdir. Örgün eğitim; okul öncesi, ilkokul, ortaokul, ortaöğretim ve yükseköğretim kurumlarını kapsamaktadır.
Türk Millî Eğitim Sisteminde okul öncesi eğitim zorunlu değildir. Zorunlu eğitim, dört yıl süreli ve zorunlu ilkokullar ile dört yıl süreli, zorunlu ve farklı programlar arasında tercihe imkân veren ortaokullar ve imam hatip ortaokullarından oluşan ilköğretim ile ilköğretime dayalı, dört yıllık zorunlu, örgün veya yaygın öğrenim veren genel, mesleki ve teknik ortaöğretim kademelerinden oluşan eğitim sürecini ifade eder.
4.1.1. Okul Öncesi Eğitimi
Okul öncesi eğitimi, mecburi ilköğrenim çağına gelmemiş, 36-68 ay grubundaki çocukların eğitimini kapsar.
Bu eğitim isteğe bağlıdır.
Okul öncesi eğitiminin amaç ve görevleri, millî eğitimin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak,
1. Çocukların beden, zihin ve duygu gelişmesini ve iyi alışkanlıklar kazanmasını sağlamak;
2. Onları ilköğretime hazırlamak;
3. Şartları elverişsiz çevrelerden ve ailelerden gelen çocuklar için ortak bir yetişme ortamı yaratmak;
4. Çocukların Türkçeyi doğru ve güzel konuşmalarını sağlamaktır. Okul öncesi eğitim kurumları, bağımsız anaokulları olarak kurulabileceği gibi, gerekli görülen yerlerde ilköğretim okuluna bağlı anasınıfları halinde veya ilgili diğer öğretim kurumlarına bağlı uygulama sınıfları olarak da açılabilir.
Anaokulu, anasınıfı ve uygulama sınıflarına, kayıtların yapıldığı yılın eylül ayı sonu itibarıyla 57-68 aylık çocukların kaydı yapılır. Okulun kayıt alanında ikamet eden ve bir sonraki eğitim ve öğretim yılında ilkokula başlayacak çocukların kaydı yapıldıktan sonra fiziki imkânları yeterli olan anaokulu ve uygulama sınıflarına 36-56 aylık, anasınıflarına ise 45-56 aylık çocuklar da kaydedilebilir. 36 ayını tamamlayan özel eğitim ihtiyacı olan çocuklar için okul öncesi eğitim zorunludur. Çocukların gelişimi ve özellikleri dikkate alınarak okul öncesi dönemde eğitim süresi uzatılabilir.
4.1.2. İlköğretim
Mecburi ilköğretim çağı, 6-14 yaş grubundaki çocukları kapsar. İlköğretimin amaç ve görevleri, millî eğitimin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak,
1. Her Türk çocuğuna iyi bir vatandaş olmak için gerekli temel bilgi, beceri, davranış ve alışkanlıkları kazandırmak; onu millî ahlak anlayışına uygun olarak yetiştirmek; 2. Her Türk çocuğunu ilgi, istidat ve kabiliyetleri yönünden yetiştirerek hayata ve üst öğrenime hazırlamaktır.
İlköğretim kurumları; dört yıl süreli ve zorunlu ilkokullar ile dört yıl süreli, zorunlu ve farklı programlar arasında tercihe imkân veren ortaokullar ile imam hatip ortaokullarından oluşur. Ortaokullar ile imam hatip ortaokullarında lise eğitimini destekleyecek şekilde öğrencilerin yetenek, gelişim ve tercihlerine göre seçimlik dersler oluşturulur.
İlkokul: İlköğretimin ilk basamağı olan ilkokulların birinci sınıfına, kayıtların yapıldığı yılın eylül ayı sonu itibarıyla 69 ayını dolduran çocukların kaydı yapılmaktadır. Ayrıca 66, 67 ve 68 aylık çocuklardan velisinin yazılı isteği bulunanlar da ilkokul birinci sınıfa kaydedilebilmektedir.
Ortaokul: İlkokul öğrenimini tamamlayan ve kayıtların yapıldığı eylül ayı sonu itibarıyla zorunlu öğrenim çağı dışına çıkmamış öğrencilerin kayıtları ulusal adres veri tabanındaki yerleşim yeri adres bilgileri esas alınarak e-Okul sistemi üzerinden genel ortaokullara veya imam hatip ortaokullarına yapılmaktadır.
Ayrıca, program içeriği bakımından örgün eğitim ortaokuluna ait program içeriklerini uygulayan ancak yapısı ve işleyişi bakımından diğer örgün eğitim kurumlarından farklı olan, mecburi ilköğretim çağı dışına çıkmış vatandaşlara öğrenim hizmeti veren Açık Öğretim Ortaokulu bulunmaktadır. Açık Öğretim Ortaokulunda uzaktan öğretimin temel süreçlerinden yararlanılmaktadır.
4.1.3. Ortaöğretim
Ortaöğretim; ilköğretime dayalı dört yıllık zorunlu örgün veya yaygın öğrenim veren genel, mesleki ve teknik öğretim kurumları ile mesleki eğitim merkezlerinin tümünü kapsamaktadır. Ancak mesleki eğitim merkezi öğrencilerinin diploma alabilmeleri için Millî Eğitim Bakanlığınca belirlenen fark derslerini tamamlaması zorunludur.
Ortaöğretim kurumlarına kaydolmak için ortaokulu veya imam hatip ortaokulunu bitirmiş ve öğretim yılının başlayacağı tarihte 18 yaşını bitirmemiş olma şartı aranır. Mesleki eğitim merkezi programına kayıt olacaklarda ise 14 yaşını doldurmuş olma şartı aranır.
İlköğretimini tamamlayan ve ortaöğretime girmeye hak kazanmış olan her öğrenci, ortaöğretime devam etmek ve ortaöğretim imkânlarından ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde yararlanmak hakkına sahiptir.
Ortaöğretimin amaç ve görevleri, Millî Eğitimin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak,
1. Bütün öğrencilere ortaöğretim seviyesinde asgari ortak bir genel kültür vermek suretiyle onlara kişi ve toplum sorunlarını tanımak, çözüm yolları aramak ve yurdun iktisadi sosyal ve kültürel kalkınmasına katkıda bulunmak bilincini ve gücünü kazandırmak;
2. Öğrencileri, çeşitli program ve okullarla ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde ve doğrultusunda yükseköğretime veya hem mesleğe hem de yükseköğretime veya hayata ve iş alanlarına hazırlamaktır. Ortaöğretim kurumlarına kaydolmak için ortaokulu veya imam-hatip ortaokulunu bitirmiş ve öğretim yılının başlayacağı tarihte 18 yaşını bitirmemiş olma şartı aranır. Öğrenimine ara vermemiş olanlarda yaş şartı aranmaz. Ancak 22 yaşını tamamladığı eğitim ve öğretim yılının sonunda sorumluluk sınavlarına girerek okuldan mezun olabilecek durumda olanlar hariç olmak üzere okuldan mezun olamayanların ilişiği kesilerek açık ortaöğretim kurumlarına veya mesleki eğitim merkezine yönlendirilmektedir.
Genel Ortaöğretim: İlköğretim sonrasında en az dört yıllık zorunlu eğitimle öğrencilere genel kültür kazandırmanın yanı sıra, ilgi, istek ve yetenekleri doğrultusunda yükseköğretime ve geleceğe hazırlayan eğitim öğretim sürecidir.
Genel ortaöğretim kurumları, ortaokul veya imam hatip ortaokulu üzerine öğrenim süresi dört yıl olan yatılı ve/veya gündüzlü olarak eğitim ve öğretim veren kurumlardır. Bu genel ortaöğretim kurumları; fen liseleri, sosyal bilimler liseleri, Anadolu liseleri, güzel sanatlar liseleri ve spor liseleridir. Fen liseleri, fen ve matematik alanlarında; sosyal bilimler liseleri, edebiyat ve sosyal bilimler alanlarında öğrencilerin bilim insanı olarak yetiştirilmelerine kaynaklık etmeyi; güzel sanatlar liseleri, öğrencilere güzel sanatlarla ilgili temel bilgi ve beceriler kazandırmayı ve güzel sanatlar alanında nitelikli insan yetiştirilmesine kaynaklık etmeyi; spor liseleri, öğrencilere beden eğitimi ve spor alanında temel bilgi ve beceriler kazandırmayı, beden eğitimi ve spor alanında nitelikli insan yetiştirilmesine kaynaklık etmeyi hedeflemektedir
Ayrıca, program içeriği bakımından örgün eğitimdeki genel lise program içeriklerini uygulayan ancak yapısı ve işleyişi bakımından diğer örgün eğitim kurumlarından farklı olan, mecburi eğitim çağı dışına çıkmış vatandaşlar ile ilgili mevzuat doğrultusunda açık öğretim liselerine geçiş şartlarını taşıyan mecburi eğitim çağındakilere öğrenim hizmeti veren Açık Öğretim Lisesi bulunmaktadır. Açık Öğretim Lisesinde uzaktan öğretimin temel süreçlerinden yararlanılmaktadır. Kazandırmanın yanı sıra, ilgi, istek ve yetenekleri doğrultusunda yükseköğretime, mesleğe, geleceğe ve iş alanlarına hazırlayan eğitim öğretim sürecidir.
Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumları, ortaokul veya imam hatip ortaokulu üzerine öğrenim süresi dört yıl olan yatılı ve/veya gündüzlü olarak eğitim ve öğretim veren kurumlardır. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumları; mesleki ve teknik Anadolu liseleri, mesleki eğitim merkezleri ve çok programlı Anadolu liseleridir.
Ayrıca, program içeriği bakımından örgün eğitimdeki meslek lisesi program içeriklerini uygulayan ancak yapısı ve işleyişi bakımından diğer örgün eğitim kurumlarından farklı olan, mecburi eğitim çağı dışına çıkmış vatandaşlar ile ilgili mevzuat doğrultusunda açık öğretim liselerine geçiş şartlarını taşıyan mecburi eğitim çağındakilere öğrenim hizmeti veren Mesleki Açık Öğretim Lisesi bulunmaktadır. Mesleki Açık Öğretim Lisesinde yüz yüze eğitim ve uzaktan öğretimin temel süreçlerinden yararlanılmaktadır.
4.1.4. Din Öğretimi
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 24. Maddesi başta olmak üzere Anayasa’mız ile güvence altına alınan din eğitimi ve öğretimi Millî Eğitim Bakanlığı denetim ve himayesinde yürütülmektedir. 3 Mart 1924 tarihli Tevhidi Tedrisat Kanunu ile Türk Millî Eğitim Sistemine dâhil olan imam hatip okulları 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu kapsamında ortaokul ve ortaöğretim düzeyinde eğitim veren kurumlardır.
İmam hatip okullarında Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinin yanı sıra alanla ilgili seçmeli derslerin de öğretimi gerçekleştirilmektedir. Bu okullarda öğrencilerin ilgi, kabiliyet ve kariyer hedeflerine göre uygulanan “Program Çeşitliliği” ile temel İslam bilimleriyle birlikte fen ve sosyal bilimler, uluslararası yabancı diller, mûsikî, spor, geleneksel ve çağdaş görsel sanatlar, hafızlık, teknoloji proje ve programları bulunmaktadır.
Ayrıca, program içeriği bakımından örgün eğitimdeki Anadolu imam hatip liselerinin program içerikleriyle aynı olmasına karşın, yapısı ve işleyişi bakımından diğer örgün eğitim kurumlarından farklı olan Açık Öğretim İmam Hatip Lisesi bulunmaktadır. Bu liselerde uzaktan öğretimin temel süreçlerinden yararlanılmaktadır.
4.1.5. Özel Eğitim
Özel eğitim ihtiyacı olan bireylere sunulan eğitim türü olan özel eğitim, Türk Millî Eğitiminin genel amaç ve temel ilkeleri esas alınarak; özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin eğitim ihtiyaçları, yeterlilikleri, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda kapasitelerini en üst düzeyde kullanmaları, üst öğrenime, meslek hayatına ve toplumsal yaşama hazırlanmalarını amaçlamaktadır.
Özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin devam ettiği özel eğitim okulları ve özel eğitim sınıflarında Bakanlıkça hazırlanan ilköğretim veya mesleki ve teknik eğitim programları ile öğrencilerin eğitim ihtiyaçları ve özelliklerine göre hazırlanmış özel eğitim programları uygulanır. Özel eğitim ihtiyacı olan bireyler için takip edecekleri eğitim programı temel alınarak Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP) hazırlanması esastır.
0-36 aylık özel eğitim ihtiyacı olan çocuklar için erken çocukluk dönemi eğitim hizmetleri il veya ilçe özel eğitim hizmetleri kurul kararı ile özel eğitim okulları, okul öncesi eğitim kurumları, bünyesinde ana sınıfı bulunan eğitim kurumları ile çocuk ve ailenin ihtiyaçları doğrultusunda evlerde de yürütülmektedir. 36 ayını tamamlayan özel eğitim ihtiyacı olan çocuklar için okul öncesi eğitim ücretsiz ve zorunludur.
Çocukların gelişimi ve özellikleri dikkate alınarak okul öncesi dönemde eğitim süresi uzatılabilir. Özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin her tür ve kademedeki eğitimlerini kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla sürdürmeleri esas olmakla birlikte bu bireylere yönelik özel eğitim kurumları veya özel eğitim sınıfları da açılabilmektedir.
Okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretim kademesinde eğitim veren okullarda tam zamanlı kaynaştırma/ bütünleştirme yoluyla eğitimlerini sürdüren öğrenciler için il veya ilçe özel eğitim hizmetleri kurulunun teklifi doğrultusunda il veya ilçe milli eğitim müdürlüklerince destek eğitim odası açılmaktadır.
İlköğretim veya ortaöğretim programlarını takip eden özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerden öğrenimlerini tamamlayamayanlar ya da öğrenim çağı dışına çıkanlar ile örgün eğitim kurumlarındaki öğrenim hakkını kullananların kayıtları açık öğretim okullarına yapılır.
Özel eğitim ihtiyacı olan bireylere yönelik özel eğitim hizmetleri, eğitim kademesine göre farklılıklar göstermektedir. Örgün eğitim kapsamında okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim kademelerinde ve yaygın eğitim bünyesinde işitme yetersizliği, görme yetersizliği, bedensel yetersizliği ,zihinsel yetersizliği, otizm spektrum bozukluğu olan bireyler ile birden fazla yetersizliği olan bireylere ve özel yetenekli bireylere özel eğitim hizmetleri sunulur. Özel eğitim hizmetleri eğitim kurumları bünyesinde açılan anasınıfları, özel eğitim anaokulları, özel eğitim sınıfları, özel eğitim ilkokulları, özel eğitim ortaokulları, özel eğitim meslek liseleri, özel eğitim meslek okulları ve özel eğitim uygulama okullarında sunulmaktadır.
Resmî özel eğitim okullarındaki öğrenciler, özel eğitim sınıflarındaki öğrenciler, yaygın eğitim hizmetlerinden yararlanan özel eğitim ihtiyacı olan kursiyerlerin kurumlara ulaşımları ücretsiz sağlanır. Resmî özel eğitim okullarında gündüzlü olarak eğitimlerini sürdüren öğrencilere ücretsiz öğle yemeği verilir. Resmî ve özel eğitim okullarında örgün eğitim saatleri dışında velinin yazılı talebi ve BEP biriminin kararı doğrultusunda öğrencilere hafta içi veya hafta sonu “Tamamlayıcı Eğitim Faaliyeti” sunulmaktadır.
Zorunlu öğrenim çağındaki özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerden sağlık problemi nedeniyle okula devam edemeyen öğrencilere evde veya hastanede eğitim hizmeti sunulmaktadır. Ayrıca, örgün eğitim kurumlarına devam eden; genel zihinsel, görsel sanatlar veya müzik yetenek alanlarında özel yetenekli olan öğrencilere, yeteneklerini geliştirerek kapasitelerini en üst düzeyde kullanmalarını sağlamak amacıyla destek eğitim hizmeti vermek üzere açılan bilim ve sanat merkezleri bulunmaktadır.
4.1.6. Özel Öğretim
Türkiye’de özel öğretim hizmetleri 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu hükümleri doğrultusunda yürütülmektedir. Bu kanun çerçevesinde hizmet veren özel öğretim kurumları, okul öncesi eğitim, ilköğretim, ortaöğretim, özel eğitim okulları ile çeşitli kurslar, özel öğretim kursları, uzaktan öğretim yapan kuruluşlar, motorlu taşıt sürücüleri kursları, hizmet içi eğitim merkezleri, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezleri, sosyal etkinlik merkezleri, mesleki eğitim merkezleri ile benzeri özel öğretim kurumlarıdır. Ayrıca, yabancılar tarafından açılmış özel okullar; Rum, Ermeni ve Musevî azınlıklar tarafından kurulmuş, Lozan Antlaşması ile güvence altına alınmış ve kendi azınlığına mensup Türkiye Cumhuriyeti uyruklu öğrencilerin devam ettiği özel okullar; yalnız yabancı uyruklu öğrencilerin devam edebilecekleri milletlerarası özel öğretim kurumları da 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu çerçevesinde özel öğretim hizmeti vermektedir.
4.1.7. Yükseköğretim
Yükseköğretim, millî eğitim sistemi içinde, ortaöğretime dayalı, en az dört yarıyılı kapsayan her kademedeki eğitim öğretimin tümüdür. Yükseköğretimde ön lisans, lisans ve lisansüstü düzeylerde eğitim yapılmaktadır.
Yükseköğretimin amaç ve görevleri, millî eğitimin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak,
1. Öğrencileri ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde ve doğrultusunda yurdumuzun bilim politikasına ve toplumun yüksek seviyede ve çeşitli kademelerdeki insan gücü ihtiyaçlarına göre yetiştirmek;
2. Çeşitli kademelerde bilimsel öğretim yapmak;
3. Yurdumuzu ilgilendirenler başta olmak üzere, bütün bilimsel, teknik ve kültürel sorunları çözmek için bilimleri genişletip derinleştirecek inceleme ve araştırmalarda bulunmak;
4. Yurdumuzun türlü yönde ilerleme ve gelişmesini ilgilendiren bütün sorunları, Hükümet ve kurumlarla da elbirliği etmek suretiyle öğretim ve araştırma konusu yaparak sonuçlarını toplumun yararlanmasına sunmak ve Hükümetçe istenecek inceleme ve araştırmaları sonuçlandırarak düşüncelerini bildirmek;
5. Araştırma ve incelemelerinin sonuçlarını gösteren, bilim ve tekniğin ilerlemesini sağlayan her türlü yayınları yapmak;
6. Türk toplumunun genel seviyesini yükseltici ve kamuoyunu aydınlatıcı bilim verilerini sözle, yazı ile halka yaymak ve yaygın eğitim hizmetlerinde bulunmaktır.
Yükseköğretim kurumları; üniversiteler, fakülteler, enstitüler, yüksekokullar, konservatuvarlar, meslek yüksekokulları ile uygulama ve araştırma merkezleridir. Lise veya dengi okulları bitirenler, yükseköğretim kurumlarına girmek için aday olmaya hak kazanmaktadır. Hangi yükseköğretim kurumlarına, hangi programları bitirenlerin nasıl girecekleri, giriş şartları Millî Eğitim Bakanlığı ile işbirliği yapılarak Yükseköğretim Kurulu tarafından tespit edilir. Yükseköğretim, millî eğitim sistemi çerçevesinde, öğrencileri lisans öncesi, lisans ve lisansüstü seviyelerinde yetiştiren bir bütünlük içinde düzenlenmiştir.
Ön Lisans: Ortaöğretim yeterliliklerine dayalı, en az iki yıllık bir programı kapsayan nitelikli insan gücü yetiştirmeyi amaçlayan veya lisans öğretiminin ilk kademesini teşkil eden bir yükseköğretimdir.
Lisans: Ortaöğretime dayalı, en az sekiz yarıyıllık bir programı kapsayan bir yükseköğretimdir. Dört yıllık ve 240 AKTS’lik bir eğitim tamamlandıktan sonra lisans diploması verilir. Diş Hekimliği, Veterinerlik ve Eczacılık için eğitim süresi beş yıl ve Tıp için altı yıldır. Bu dört alanda kazanılan yeterlilikler yüksek lisans derecesine eşdeğer olarak kabul edilmektedir.
Lisansüstü: Yüksek lisans ve doktora ile tıpta uzmanlık ve sanatta yeterlik eğitimini kapsar ve iki kademeye ayrılır. Yüksek Lisans: Bir lisans öğretimine dayalı, eğitim öğretim ve araştırmanın sonuçlarını ortaya koymayı amaçlayan bir yükseköğretimdir. Tezli ve tezsiz olmak üzere iki tür Yüksek Lisans Programı vardır. Tezli yüksek lisans programı, genellikle en az 120 kredisi olan ve ardından bir tezin sunulduğu derslerden oluşan iki yıllık bir programdır. Tezsiz programlar ise bir veya bir buçuk yılda tamamlanan ve en az 90 kredilik derslerin ve bir dönem projesinin tamamlanmasını kapsayan programlardır.
Doktora: Lisansa dayalı en az altı veya yüksek lisans veya eczacılık veya fen fakültesi mezunlarınca Sağlık Bakanlığı tarafından düzenlenen esaslara göre bir laboratuvar dalında kazanılan uzmanlığa dayalı en az dört yarıyıllık programı kapsayan ve orijinal bir araştırmanın sonuçlarını ortaya koymayı amaçlayan bir yükseköğretimdir. Doktora derecesi verilen genellikle sekiz yarıyıldan oluşan bir programdır. 180-240 kredilik dersleri, yeterlilik sınavı, bir tez sunumu, tez sözlü savunmasını kapsar. Derslerini ve yeterlilik sınavını başarıyla tamamladıktan sonra, öğrenciler önce bir tez komitesine tezini sunmalı ve sözlü olarak savunmalıdırlar.
Tıpta Uzmanlık: Sağlık Bakanlığı tarafından düzenlenen esaslara göre yürütülen ve tıp doktorlarına belirli alanlarda özel yetenek ve yetki sağlamayı amaçlayan bir yükseköğretimdir. Doktora programlarına eşdeğerdir ve tıp fakültelerinde, üniversite hastanelerinde ve araştırma ve eğitim hastanelerinde yapılır.
Tıpta uzmanlık için, tıp fakültelerinden mezun olanlar için çeşitli tıp branşlarında rekabetçi bir seçim sınavı vardır. Uzman adayların bir tez sunması ve bir inceleme komitesinin önünde savunması gerekir. Ayrıca belirli düzeyde yabancı dil bilgisi aranmaktadır.
Sanatta Yeterlik: Lisansa dayalı en az altı, yüksek lisansa dayalı en az dört yarıyıllık programı kapsayan ve orijinal bir sanat eserinin ortaya konulmasını, müzik ve sahne sanatlarında ise üstün bir uygulama ve yaratıcılığı amaçlayan doktora düzeyinde lisansüstü bir yükseköğretim eşdeğeridir. Bu bütünlük içinde çeşitli görevleri yerine getiren ve farklı seviyelerde öğretim yapan kuruluşlar bulunur. Farklı seviyeler ve kuruluşlar arasında öğrencilere kabiliyetlerine göre, yatay ve dikey geçiş yolları da açıktır.
4.2. Yaygın Eğitim
Yaygın eğitim, örgün eğitim yanında veya dışında düzenlenen eğitim faaliyetlerinin tümünü kapsamaktadır. Yaygın eğitimin özel amacı, millî eğitimin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak, örgün eğitim sistemine hiç girmemiş yahut herhangi bir kademesinde bulunan veya bu kademeden çıkmış vatandaşlara, örgün eğitimin yanında veya dışında,
1. Okuma - yazma öğretmek, eksik eğitimlerini tamamlamaları için sürekli eğitim imkânları hazırlamak, 2. Çağımızın bilimsel, teknolojik, iktisadi, sosyal ve kültürel gelişmelerine uymalarını sağlayıcı eğitim imkânları hazırlamak,
3. Millî kültür değerlerimizi koruyucu, geliştirici, tanıtıcı, benimsetici nitelikte eğitim yapmak,
4. Toplu yaşama, dayanışma, yardımlaşma, birlikte çalışma ve örgütlenme anlayış ve alışkanlıkları kazandırmak,
5. İktisadi gücün arttırılması için gerekli beslenme ve sağlıklı yaşama şekil ve usullerini benimsetmek,
6. Boş zamanları iyi bir şekilde değerlendirme ve kullanma alışkanlıkları kazandırmak,
7. Kısa süreli ve kademeli eğitim uygulayarak ekonomimizin gelişmesi doğrultusunda ve istihdam politikasına uygun meslekleri edinmelerini sağlayıcı imkânlar hazırlamak,
8. Çeşitli mesleklerde çalışmakta olanların hizmet içinde ve mesleklerinde gelişmeleri için gerekli bilgi ve becerileri kazandırmaktır.
Yaygın eğitim, örgün eğitim ile birbirini tamamlayacak, gereğinde aynı vasıfları kazandırabilecek ve birbirinin her türlü imkânlarından yararlanacak biçimde bir bütünlük içinde düzenlenmektedir.
Yaygın eğitimde toplumun ihtiyaçları ışığında belli bir amaca yönelik, geneli kapsayacak türden çeşitli eğitimler verilmektedir. Bu eğitimler kurumların belirleyeceği takvim ve saate bağlı kalınarak yapılır ve talep edenlerin başarılı olması halinde ise karşılığında sertifika verilir.
Yaygın öğretim kurumları; Halk Eğitim Merkezi, Olgunlaşma Enstitüsü, Mesleki Teknik Açık Öğretim Okulu, Açık Öğretim Orta Okulu, Açık Öğretim Lisesi, Mesleki Açık Öğretim Lisesi, Açık Öğretim İmam Hatip Lisesi’dir. Halk eğitim merkezileri, hayat boyu öğrenme kapsamında kurslar ile eğitici faaliyetlerin düzenlendiği kurumlardır. Olgunlaşma enstitüleri, kültürel değerleri ve geleneksel sanatları araştıran, özelliklerini bozmadan geliştiren, arşivleyen, gelecek kuşaklara aktaran, ulusal ve uluslararası alanlarda tanıtımını sağlayan, bünyesinde araştırma, tasarım, tanıtım ve pazarlama birimleri bulunabilen, sanatsal ağırlıklı eğitim ve üretim çalışmalarını birlikte sürdüren, kurs programları ve her türlü yatay ve dikey geçişlere elverişli denklik programları uygulayarak belge almayı sağlayan eğitim kurumlarıdır. Mesleki ve Teknik Açık Öğretim Okulu, uzaktan eğitim teknolojilerini uygulayarak kurs ve sertifika program eğitimlerini veren okullardır.
5. Öğretim Programları ve Ders Kitapları
Türkiye’de resmî ve özel okul/kurumlarda okulun bağlı olduğu ilgili Bakanlık birimlerince hazırlanan ve Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığınca onaylanan öğretim programları uygulanmaktadır. Resmî ve özel okullarda okutulan derslerin kitapları onaylanan öğretim programlarına uygun olarak Bakanlık birimleri ya da özel sektör tarafından yazılmakta ve Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı onayına bağlı olarak okutulmaktadır. Türkiye’de ders kitapları zorunlu eğitimin tüm kademelerinde öğrencilere devlet tarafından ücretsiz olarak verilmektedir.
Türk Millî Eğitim Sistemi Kitabına https://sgb.meb.gov.tr/yayinlarimiz/yayin/88 linkinden ulaşabilirsiniz.