Veli psikoeğitim programı; travmatik olaylardan etkilenen velilerin kendilerini ifade edebilmelerine, duygularını fark edebilmelerine, travmatik yaşantılar sonrası olası tepkiler hakkında bilgilenmelerine ve geleceğe iyimser bakabilmelerine katkı sağlamak amacıyla hazırlanmıştır. Dünyada ve ülkemizde zaman zaman bireyleri ve toplumu etkileyen deprem, sel, yangın, cinsel taciz/saldırı, trafik kazası, göç, terör, salgın hastalık gibi travmatik olaylar meydana gelmektedir. Bu ve benzeri olaylardan sonra bireyler bilişsel, duygusal ve bedensel tepkiler vermektedir.
TRAVMATİK OLAY/ZORLAYICI YAŞAM OLAYI
Travmatik olay, aşırı derecede örseleyici, başa çıkması zor olan, kişinin varlığını ve beden bütünlüğünü tehdit eden, değer sistemini ve temel inançlarını sarsan normal yaşamın dışındaki olay olarak tanımlanmaktadır. Yaşanılan olayın psikolojik travma olarak tanımlanması travmatik olayı yaşayan kişinin olaya ilişkin algısı ve değerlendirmesiyle paralellik göstermektedir. Zorlayıcı yaşam olaylarıyla karşılaşan bireyler aynı olaya farklı tepkiler gösterebilirler ve aynı şekilde etkilenmezler. Travmatik olay sonrası bireylerin nasıl tepki göstereceği, olayın ileride ruhsal bir soruna dönüşüp dönüşmeyeceği travmatik olayın şiddeti, kişinin aile öyküsü ve genetik yatkınlığı, zorlayıcı olaylarla baş etme yöntemleri, sosyal destek kaynakları, önceki travmatik yaşantı deneyimleri gibi faktörler tarafından belirlenir.
Travmatik olaylar, kaynağına göre insan eliyle oluşanlar ve doğal yollarla oluşanlar şeklinde iki ana grupta sınıflanabilir. İnsan eliyle oluşan travmalar iki alt başlıkta, kaza ile olanlar ve kasten yapılanlar olarak ayrılmaktadır. İnsan eliyle kasten oluşan travma türlerine savaş, terör eylemi, soykırım, işkence, taciz, tecavüz örnek verilebilir. İnsan eliyle kaza sonucu oluşan travmalara ise iş kazası, trafik, uçak, gemi kazaları, yangın, tüp patlaması, nükleer kazalar örnek olarak verilebilir. Doğal yollarla oluşan travmatik olaylara ise deprem, sel, kasırga, yanardağ patlaması, tsunami gibi örnekler verilebilir. Bu olaylar, kişinin biyolojik ve psikolojik bütünlüğünde yıkıma neden olabilmektedir. Bireyler travmatik olay anında ve olayın sonrasında birtakım tepkiler gösterebilirler.
Travmatik olay anında herhangi bir tehdit algıladığında sempatik (otonom) sinir sistemi kontrol dışı bir şekilde devreye girer. Sempatik sistem organizmanın korku, öfke, dehşet gibi travma yaratan durumlarda tepki oluşturmasını sağlar. Bu tepkinin amacı kişinin kendisini koruması ve travmatik olaydan bir çıkış yolu bulmasıyla ilgilidir. Dyregrov (2010) travmatik olay anında gösterilen tepkileri aşağıdaki biçimde sınıflandırmıştır.
PROGRAM : https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2023_09/27101845_ZorlayYcY_YaYam_OlaylarY_SonrasY_Veli_PsikoeYitim_ProgramY.pdf