Teklif ile; kripto varlık hizmet sağlayıcılar, kripto varlık platformlarının faaliyetleri, kripto varlıkların saklanması, Türkiye’de yerleşik kişilerin kripto varlık platformları nezdinde yapabileceği kripto varlık alım satım ve transfer işlemlerinin düzenlenmesi, kripto varlık hizmet sağlayıcıların kurulmaları ve faaliyet göstermeleri için Sermaye Piyasası Kurulundan izin almalarına ilişkin düzenleme yapılması, bunların faaliyetleri sırasında uymaları gereken ilke ve esasların Sermaye Piyasası Kanununa eklenecek maddelere dayanılarak çıkarılacak ikincil düzenlemeler ile Sermaye Piyasası Kurulu tarafından çıkarılmasının sağlanması amaçlanmaktadır.
GENEL GEREKÇE
Günümüzde hızla değişen teknolojilerin bir sonucu olarak ihtiyaçlar da farklılaşmakta ve gelişime yön vermektedir. Teknolojide yaşanan bu değişim elbette fînansal piyasaları da etkilemektedir. Finansal sistemi çeşitli kanallardan etkileyen teknolojik gelişmeler merkezi sistemler üzerinden yürütülen faaliyetlerin işleyişinde de değişikliklere yol açmıştır.
Gerçekleştirilen işlemlerin kayıtlarının merkezi değil, dağıtık olarak tüm taraflarca tutulduğu; bir mutabakat mekanizması kullanılarak ağ düğümleri arasında paylaşılan ve bunlar arasında senkronize edilen bilgi deposu niteliğindeki dağıtılmış defterlerin işletilmesini ve kullamimasmı sağlayan dağıtık defter teknolojisinin kullanımı yaygınlaşmıştır. Bu kapsamda dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullamlarak oluşturulan kripto varlıklar da yeni bir varlık grubu olarak ortaya çıkmıştır. Kripto varlıklar kullanmakta oldukları blokzinciri ve şifreleme gibi teknolojilerin getirdiği imkânlarla birlikte varlıkların transfer edilmesi ve benzeri işlemlerde merkezi bir otoriteye ihtiyaç dujnılmaması gibi özellikleri bakımından mevcut finansal sistemdeki varlıklardan belirgin şekilde farklılaşmaktadır.
Kripto varlıklar ortaya çıktıklarından bu yana birçok ülkede kripto varlıklara yönelik açık düzenlemeler bulunmamakta olup uluslararası kurumların yeknesak bir uygulama seti oluşturma çalışmaları devam etmektedir. Bu durumun ortaya çıkarmış olduğu tanımlanma ve gruplandırma konusundaki belirsizlikler zaman içerisinde uluslararası çatı kuruluşlar (Finansal istikrar Kurulu (Financial Stability Board — FSB), Mali Eylem Görev Gücü (Financial Action Task Force - FATF), Uluslararası Menkul Kıymet Komisyonları Örgütü (Intemational Organization of Securities Commissions - lOSCO), Uluslararası Para Fonu (Intemational Monetary Fund - IMF), Ekonomik Kalkınma ve işbirliği Örgütü (Organisation for Economic Co-operation and Development - OECD), Uluslararası Ödemeler Bankası (Bank for Intemational Settlements - BIS), Avmpa Birliği (European Union)) tarafından yapılan çalışmalar ve diğer ülke uygulamalarıyla birlikte tamamen olmasa da ortadan kalkmaya başlamıştır. Süreç içerisinde kripto varlıkların kullanımı küresel düzeyde yaygınlaşmış ve son yıllarda vatandaşlanmızca da yaygın olarak alım satıma konu edilmeye başlamıştır.
Kripto varlıklarla ilgili gelişmeler ülkemiz tarafından her aşamada yakından takip edilmiştir. Mevcut dummda ülkemizin kripto varlıklara ilişkin kamuya yansımış resmi dumşımu hâlen Finansal istikrar Komitesi'nin 10 Ocak 2018 tarihinde yaptığı duyuru belirlemektedir. 10 Ocak 2018 tarihli Finansal istikrar Komitesi toplantısı sonucunda, kripto varlıkların ülkemizde yasal bir dayanağı bulunmadığı, bu kapsamda gerçekleştirilen işlemlerin herhangi bir resmi otoritenin güvencesi altında olmadığı, dijital cüzdanların çalınabilmesi, kaybolabilmesi veya sahiplerinin bilgileri dışında usulsüz olarak kullanılabilmesi gibi olumsuz özelliklere sahip olduğu, işlemlerin geri döndürülemez nitelikte olması nedeniyle kötü niyetli kişilerin suiistimallerinden kaynaklanan zararların düzeltilmesi veya iptal edilmesinin mümkün olmadığı, bunlarla işlem yapan kişilerin herhangi bir zarara uğramamaları için dikkatli olmaları ve kripto paralar ile ilgili işlem yaptıklarında duyuruda bahsi geçen olumsuzluklarla karşılaşabileceklerinin farkında olmaları konusunda vatandaşlarımız uyarılmıştır.
Süreç içerisinde kripto varlıkların fiyat hareketlerinin yüksek oynaklığı, bunların ne kadar riskli varlıklar olduğunun daha iyi anlaşılmasını sağlamış olsa da mevcut finansal sistemdeki varlıklardan belirgin şekilde farklılaşmakta olan bu varlıklara hane halkımn artan bir ilgisi olmuştur. Özellikle küresel salgın sürecinde dünya genelinde bireylerin bu alana olan yönelimi artmış ve risk alma isteği yüksek bireylerce kripto varlık platformlarının kullanımı yaygınlaşmıştır. Ülkemizde de kripto varlık platformlarında hesap açıp alım satım işlemlerini deneyimleyen kişi sayısının 10 milyon civarında olduğu bilinmektedir. Dolayısıyla uluslararası örneklerde olduğu gibi ülkemizde de platformların düzenleme altına alınması gereği kabul görmüştür.
Düzenleme sürecinde yapılan çalışmalarda blokzinciri teknolojisinin fınans ve diğer alanlarda kullammımn sağlayacağı faydalar dikkate alınmış, bu yenilikçi ekosistemin gelişimini engelleyici bir yaklaşımdan uzak durulmuştur. Bir başka ifadeyle Kanun Teklifi blokzinciri teknolojisini değil, bu teknolojiye dayanmakta olan kripto varlıkların platformlar nezdindeki alım satım faaliyetlerini düzenlemeyi amaçlamaktadır.
Kamuoyunda "kripto varlık" genel kavram olarak kullanılmakta ve esasen çok geniş bir ürün kümesini kapsamakta olup, kripto varlıkların farklı türleri bulunmaktadır. Menkul kıymetlere özgü haklar içeren "menkul kıymet kripto varlıkları", elektronik ödeme amaçlı olarak tasarlanan "elektronik para kripto varlıkları", dağıtık defter teknolojisini veya benzer bir teknolojik altyapıyı geliştiren ve değeri bu teknolojiden ayrıştırılamayan nitelikteki kripto varlıklar, bir hizmet ya da ürüne erişim hakkı sağlayan "fayda kripto varlıkları" ile yine bu gruba dâhil edilebilecek fotoğraf, video, ses, sanat eseri ve benzeri diğer Öğelere ilişkin telif hakkına benzer bir sahiplik kanıtı oluşturan kripto varlıklar şeklinde bir gruplandırma yapılması mümkündür. Bu gruplandırmadan farklı olarak kripto varlığın değerinin arkasında bir varlığın bulunup bulunmadığına göre stabil ve stabil olmayan olmak üzere de sınıflandırma yapılabilmektedir. Buna göre, değerini rezerv varlık olarak kullandığı para, emtialar, kripto varlıklar ve benzer varlıklar ile bunların kombinasyonlarının kıymetine istinaden bir değere sabitleme amacım haiz olanlar stabil kripto varlıklar olarak adlandırılmakta, bu gruba dâhil olmayanlar ise stabil olmayan kripto varlıklar olarak adlandırılmaktadır.
Bu kapsamda bir kripto varlık söz konusu olduğunda öncelikle bu varlığın satıldığı kişilere "ne vadettiği" dikkate alınmalıdır. Alıcısına tamnan haklara/imkânlara göre kripto varlığın niteliği ve mevzuat kapsamındaki yerinin belirlenmesi "araçtan bağımsızlık ilkesi" olarak adlandırılmaktadır. Örneğin herhangi bir şekilde bir şirkette ortaklık hakkı tammak vaadiyle halktan para toplanması hâlinde (karşılığında resmi senet verilerek, adi kağıt parçası üzerine yazılarak, sözlü beyan verilerek vs.) yapılan faaliyet usulsüz halka arz tammma girmekte ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu hükümlerine tabi olmaktadır. Dolayısıyla bir şirkete ortaklık vaadiyle para toplanması hâlinde, bunu temsilen halka kripto varlık verilmesi işin özünü değiştirmemekte, diğer vaat yöntemlerinde olduğu gibi söz konusu faaliyet sermaye piyasası mevzuatına tabi olmaktadır. Nitekim, Kanun Teklifinde sermaye piyasası araçlarının kripto varlık olarak ihracına ilişkin esasların belirlenmesi hususunda Sermaye Piyasası Kuruluna yetki verilmektedir. Bunun dışında fayda kripto varlıkları ve elektronik para mahiyetindeki kripto varlıklar başta olmak üzere çıkarılabilecek diğer kripto varlık türleri bakımından Sermaye Piyasası Kurulu dışındaki kurum ve kuruluşların diğer mevzuattan kaynaklanan görevlerinin saklı olduğu Teklifte düzenlenmiştir. Öte yandan, sermaye piyasası mevzuatı dışında diğer mevzuatm yetki alanına girecek şekilde ilk satışı gerçekleştirilen kripto varlıkların sonrasında kripto varlık alım satım platformlannda işlem görmesi kripto varlıkların türünden bağımsız olarak Sermaye Piyasası Kurulu yetkisinde olacaktır.
Kripto varlık ekosisteminde geliştirilen ürünler için yaygın olarak "proje" kavramı kullamimaktadır. Yukarıda kripto varlık türleriyle ilgili açıklanan bağlamda "proje" ifadesi de çok geniş bir yelpazeyi ifade etmektedir. Örneğin hâlihazırda geliştirilmiş olan bir blokzinciri üzerinde bu blokzincirinin geliştiricileri tarafından hazırlanan teknolojik imkânların kullamimasıyla diğer kişiler tarafından yeni bir kripto varlık oluşturulması ve bunım bir vaatle satılması da proje olarak ifade edilebilmektedir. Öte yandan bu ekosistemin liderliğinin yapılabilmesi özgün blokzinciri oluşturulması konusundaki yazılım mimarisinin ve ilgili teknolojik araçların geliştirilmesine bağlıdır. Bu konunım önemi gözetilerek bu nitelikteki kripto varlıklarla sınırlı olmak üzere Sermaye Piyasası Kurulu tarafından dağıtım ve satış izni verilmesine yönelik düzenleme yapılması da imkân dâhiline alınmakta, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumunun bu sürece teknik destek vermesi öngörülmektedir.
Kripto varlıkların yaygmlaşmasmdaki önemli sebepler arasmda anonimite, gizlilik ve merkeziyetsizlik yer almakta olup, bu özellikler aynı zamanda kripto varlıkların ve bunlann alım satımımn ve saklanmasının düzenlenmesini de zorlaştırmaktadır. Zira, güvenilir ve sağlıklı bir işleyiş mekanizmasının oluşturulabilmesi için kripto varlıkların alım satımının yapıldığı ve saklandığı hizmet sağlayıcıların mümkün olduğunca şeffaf hâle getirilmesi gerekmektedir. Kripto varlıkların fiyatlarında gözlenen yüksek oynaklığa bağlı olarak ortaya çıkan risklerin yanı sıra, bunların şifreli cüzdanlarda saklanması ve varlıklarının aidiyetinin teyidi konuları da bu alanı düzenlemeyi zorlaştırmaktadır.
Bu çerçevede. Kanun Teklifinde, kripto varlık hizmet sağlayıcılar, kripto varlık platformlannın faaliyetleri, kripto varlıkların saklanması, Türkiye'de yerleşik kişilerin kripto varlık platformları nezdinde yapabileceği kripto varlık alım satım ve transfer işlemleri düzenlenmektedir. İlaveten kripto varlık hizmet sağlayıcılann kurulmaları ve faaliyet göstermeleri için Sermaye Piyasası Kurulundan izin almaları gerektiği düzenlenerek, bunların faaliyetleri sırasında uymaları gereken ilke ve esasların 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa eklenecek 35/B ve 35/C maddelerine dayanılarak çıkarılacak ikincil düzenlemeler ile Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirleneceği belirtilmektedir.
Bu kapsamda, Kanun Teklifi ile; 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 3, 13, 46, 74, 99, 101, 103 ve 130 uncu maddelerinde değişiklik yapılması ile Kanuna yeni 35/B, 35/C, 99/A, 99/B, 109/A, 11 O/A, 11 O/B, 115/A ve Geçici 11 inci maddelerin eklenmesi öngörülmektedir.
Kanun Teklifine https://cdn.tbmm.gov.tr/KKBSPublicFile/D28/Y2/T2/WebOnergeMetni/f581b54c-5b4b-4bce-8e34-25944f1fdee3.pdf linkinden ulaşabilirsiniz.