Özel Eğitim İhtiyacı Olan Bireylerin Yasal Hakları Kitabı

Millî Eğitim Bakanı Mahmut ÖZER'in Ön Sözü'nde "Her insan farklı ve özeldir. Doğuştan gelen ve sonrasından gelişen özellikleriyle eşsizdir. Gelişen dünya ile teknolojideki hızlı değişim bilgi ve kültür paylaşımını arttırmakla birlikte hayatın tüm alanlarında farklı ihtiyaçların ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin bu değişim sürecinde var olan ihtiyaçlarına çözüm üretebilecek yeni politikaların hayata geçirilmesi önem arz etmektedir. Özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin anayasa ve kanunlarla koruma altına alınan hak ve özgürlükleri konusunda toplumun her kesiminde farkındalık oluşturmak, erişilebilirliği sağlamak amacıyla bu hakların bir kılavuz hâline getirilmesine ihtiyaç duyulmuştur.

Bu kılavuz T.C. Anayasası, 31/12/1960 tarihli ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu (G.V.K.), 14/6/1973 tarihli ve 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu, 1/7/1976 tarihli ve 2022 sayılı Kanun, 24/5/1983 tarihli ve 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu, 6/6/2002 tarihli ve 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu, 1/7/2005 tarihli ve 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun, 3/7/2005 tarihli ve 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu, 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu, 6/4/2016 tarihli ve 6701 sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu, 25/6/2019 tarihli ve 7179 sayılı Asker alma Kanunu, 30/5/1997 ve 573 sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, 6/9/1961 tarihli ve 10899 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Yönetmeliği, 28/1/1991 tarihli ve 20769 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Silahlı Kuvvetleri İzin Yönetmeliği, 20/8/2002 tarihli ve 24146 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ordu Evleri, Askerî Gazinolar, Kışla Gazinoları ve Vardiya Yatakhaneleri ile Eğitim Merkezleri Yönetmeliği, 20/9/2005 tarihli ve 25942 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Uzman Erbaş Yönetmeliği, 11/01/2012 tarihli ve 28170 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Halk Kütüphaneleri Yönetmeliği, 20/3/2012 tarihli ve 28239 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği, 27/7/2012 tarihli ve 28366 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığında Görevli Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelik, 7/9/2013 tarihli ve 28758 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği, 26/7/2014 tarihli ve 29072 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği, 11/9/2014 tarihli ve 29116 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığı Taşıma Yoluyla Eğitime Erişim Yönetmeliği, 11/4/2018 tarihli ve 30388 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Hayat Boyu Öğrenme Kurumları Yönetmeliği, 7/7/2018 tarih ve 30471 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği, 29/3/2020 tarihli ve 31083 sayılı Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yönetmelik, 9/4/2021 tarihli ve 31449 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gençlik ve Spor Bakanlığı Yurt Hizmetleri Yönetmeliği, 10/5/2021 tarihli ve 31480 sayılı Jandarma Genel Komutanlığı Subay, Astsubay ve Uzman Jandarma Atama Yönetmeliği’ne dayanılarak hazırlanmıştır.

Millî Eğitim Bakanlığı olarak eğitimde fırsat eşitliğini temeline alan bir eğitim politikası benimsemekteyiz. Eğitimde fırsat eşitliğini bakanlığımız bünyesinde eğitim hizmetlerini sunduğumuz tüm paydaşlar için sağlamak asli amacımızdır. Bu anlamda özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerimizin eğitim gördüğü ortamların iyileştirilmesi, özel eğitim sınıfları ve destek eğitim odalarının sayılarının arttırılması, özel eğitim okullarının açılması sonucunda eğitime erişimin sağlanması birincil hedefimizdir.

2022-2023 Eğitim Öğretim Yılı sene başı itibarıyla Özel Eğitim Anaokulu sayısını 140’a, Özel Eğitim Uygulama Okulu sayısını 460’a, Özel Eğitim Meslek Okulu sayısını 191’e, Rehberlik ve Araştırma Merkezleri sayısını 282’ye, Bilim ve Sanat Merkezleri sayısını 374’e çıkarmış bulunmaktayız. Tüm bunların yanı sıra özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerimizin eğitim gördüğü özel eğitim sınıfları ve destek eğitim odaları gibi ortamları iyileştirmeye yönelik çalışmalarız hızla devam etmektedir. Öğrencilerimize mesleki bilgi ve beceri eğitimine yönelik davranışlar kazandırma hedefiyle özel eğitim meslek okullarımızın bünyesinde meslek edinme atölyelerinin kurulmasına ilişkin çalışmalarımızı sürdürmekteyiz. Özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerimizin bağımsız yaşamaları için gerekli olan becerilerin edinilebildiği Özel Eğitim Uygulama Okullarımızın bünyesinde kurulan ‘Uygulama Evleri’’nin tüm okullarda aynı yapı ve niteliğe kavuşturulmasına yönelik çalışmalara devam edilmektedir. Özel eğitim ihtiyacı olan çocuklarımızın hak ettikleri yaşam düzeylerine ulaşabilmeleri ve bunu sağlayacak nitelikte eşit eğitim imkânlarından yararlanabilmeleri amacıyla 2018’de başlatılan “Özel Çocuklara Özel Materyaller” projesi kapsamında 1 Milyon özel eğitim materyallerini tüm okullarımıza ulaştırdık. Özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerimizin eğitim gördüğü ortamların kalitesinin arttırılması hedefiyle ‘Özel Eğitim Uygulama Okullarında Beceri Uygulama Alanlarının’ kurulması çalışmaları da başlatılmış bulunmakta olup proje kapsamında 345 Özel Eğitim Uygulama Okulumuzda görsel sanatlar, müzik, bahçe ve hayvan bakımı, beden eğitimi ve spor ile duyu ve hareket geliştirme uygulama alanı olmak üzere 788 Beceri Uygulama Alanı kurulması çalışmaları hızla devam edilmektedir. Tüm bu bilgiler ışığında şunu söylemek isterim ki özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerimizin eğitime erişimleri için her alanda yoğun olarak çalışmaya devam ediyoruz. İnanıyorum ki bu çalışmalar özel eğitim ihtiyacı olan öğrenci ve velilerine hayırlı olacaktır.

Millî Eğitim Bakanlığı olarak eğitimde fırsat eşitliğini temelinde özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerimizin temel haklarını iyileştirmeye yönelik mevzuat çalışmalarımız da hızla devam etmektedir. Özel eğitim meslek okullarımızda 18 mesleki eğitim alanında eğitim verilmekte olup 81 ilde 191 özel eğitim meslek okulunda yaklaşık 13 bin öğrencimiz eğitim almaktadır. Bu okullarımızdan mezun olan öğrencilerimiz yükseköğretime devam edemiyorlardı. 1 Temmuz 2021’de yaptığımız düzenleme ile artık bu sorun ortadan kalktı. 2022 yılından itibaren bu okul mezunlarımız da Yükseköğretim Kurumları Sınavına girebileceklerdir.

Özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin ve velilerinin yasal haklarına yönelik çalışmaların takip edilmesi büyük önem arz etmektedir. Bu anlamda “ENGELLİ BİREYLERİN YASAL HAKLARI” isimli bu kılavuzun özel eğitim ihtiyacı olan öğrenci ve velilerimize bilgilendirici bir pusula olacağını temenni ediyorum." ifadeleri yer almaktadır.

Genel Müdür Kemal Varın NUMANOĞLU'nun Ön Sözü'nde "Özel eğitim ihtiyacı olan birey, bireysel ve gelişim özellikleri ile eğitim yeterlilikleri açısından akranlarından anlamlı düzeyde farklılık gösteren birey olarak tanımlanmaktadır. Bu anlamda Bakanlık olarak eğitimde fırsat eşitliği ilkesi ile özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerimizin farklılıklarına yönelik eğitim imkanları sağlamak asli amacımızdır.

Özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerimizin gözlerinin içine bakabilmek, her birinin ihtiyaçlarını anlamak ve bu ihtiyaçları karşılayabilmek adına her geçen gün daha çok çalışmaktayız. Bakanlık olarak özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerimizin hayatın içinde bağımsız yaşayabilen bireyler olarak yer almaları birincil önceliğimizdir. Özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerimizin becerilerini geliştirmeye yönelik eğitim ortamlarının iyileştirilmesi, eğitim materyallerinin arttırılması ve çeşitlendirilmesi çalışmalarını yürütmekteyiz. Eğitim ortamlarının iyileştirilmesi çalışmalarında özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerimizin bireysel gelişim özelliklerini dikkatte alarak çalışmalarımızı bu doğrultuda yürütmekteyiz. Özellikle son dönemlerde bu anlamda oldukça yol kat etmiş bulunmaktayız. Özel eğitim okullarının her ilde yaygınlaştırılması, sayılarının arttırılarak eğitime erişim sorunun ortadan kaldırılması adına Bakanlığımız tarafından gösterilen hassasiyet ön plana çıkmaktadır. Özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerimizin yetersizlik türlerine göre hazırlanan eğitim materyallerinde büyük bir hassasiyetle çalışmaktayız. Özel eğitim okullarında çocuklarımıza toplumsal yaşam becerilerini kazandırmaya yönelik alanların kurulması, bu alanların çeşitlendirilmesi ve sayılarının arttırılması hususlarına önem vermekteyiz. Çünkü diliyoruz ki özel eğitim ihtiyacı olan her çocuğumuz, okul içinde hayatı deneyimleyebilsin. Özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerimizin farklı alanlarda da değişik deneyimler kazanmalarına önem vermekteyiz. Bu anlamda özel çocuklarımız için kurulan özelim eğitimdeyim, eba özel eğitim gibi platformlarda her geçen gün çocuklarımızın farklı deneyimler yaşamasına imkân sunmaktayız.

Bakanlık olarak özel çocuklarımızın her alanda gelişimlerini desteklemenin yanı sıra özel çocuklarımızın yasal haklarını da güvence altına almak için çeşitli birimlerle iş birliği içinde çalışmalarımız devam etmektedir. Bu bağlamda bakanlık birimlerimizce yapılan mevzuat çalışmalarına da ağırlık vermekteyiz. 

Özel eğitim ihtiyacı olan tüm öğrencilerimizin eğitime erişim hakkını güvence altına almak asli amaçlarımızdan olmakla beraber yaptığımız ve yapacağımız tüm çalışmalarda özel çocuklarımızın haklarını koruyarak ilerlemeyi temel almaktayız. Bu bağlamda bu kılavuzun özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerimiz ve velilerine yasal hakları konusunda faydalı bir kaynak olmasını diliyorum." ifadeleri yer almaktadır.

REHBER