Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezleri, otizm spektrum bozukluğu, zihinsel yetersizlik, konuşma ve dil ile ilgili bozukluklar, işitme kaybı, görme kaybı, ortopedik bozukluklar, okuma (disleksi) ve yazma (disgrafi) güçlüğü, matematiksel (diskalkuli) işlemlerde yaşanan zorluklar (özel öğrenme güçlüğü), travmatik beyin hasarı, serebral palsi, birden fazla yetersizliği bulunma vb. olan, özel eğitim kapsamına giren çocuk ve gençlere bireyselleştirilmiş eğitim hizmeti sunmaktadır. Özel eğitim ve Rehabilitasyon merkezleri, çalışma koşulları nedeniyle COVID-19 bulaşma riskinin yüksek olduğu ortamlar olduğundan enfeksiyon riskini azaltmak için korunma ve kontrol önlemlerine çalışanların, öğrencilerin ve engelli ailelerinin dikkat etmesi zorunludur. Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde enfeksiyon bulaşma riskini azaltmak için önerilen korunma, kontrol ilkeleri ve uygulamalar aşağıda belirtilmiştir.
Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerinde Alınması Gereken Genel Önlemler
» Yeniden kabul aşamasında veli/vasilere daha önceden hazırlanmış ve ekte yer alan “Bilgilendirme Formu ve Taahhütname” iki nüsha halinde imzalatılmalı ve bir nüshası kendilerine verilmelidir.
» Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde girişlerinin uygun yerlerine COVID-19 kapsamında alınması gereken önlemlerle ilgili afişler (sosyal mesafe, maske kullanımı, el yıkama) asılmalıdır.
» Öğrencilerin ve personelin kuruma geldikleri gün ve saatleri kaydedilmelidir.
» Bu kurumlarda gruptaki engelli öğrenci sayısı, sınıf/grup odasındaki sosyal mesafe kurallarına (en az 1 metre) uygun şekilde belirlenmelidir.
Servislerde Alınması Gereken Önlemler
» Servis araçlarının özellikle sık temas edilen yüzeyleri başta olmak üzere temizliği her servis sonrasında su ve deterjan ile yapılmalıdır.
» Taşınacak kişi sayısı, servis taşıma kapasitesi ve araçlarda sosyal mesafe kuralları göz önüne alınarak planlanmalıdır.
» Servise alınacak öğrenci, personel ve veliler arasında ateş, öksürük, burun akıntısı, solunum sıkıntısı semptomları sorgulanmalı ve ateş ölçümü yapılarak semptomu ve ateşi olanların servise binmelerine izin verilmemelidir.
» Serviste el antiseptiği bulundurulmalıdır.
» Sürücü, servis görevlileri ve veliler maske takmalıdır. İki yaş ve üzeri maske takabilecek öğrenciler mümkünse maskeli olmalıdır.
Kurumda Alınması Gereken Genel Önlemler
» Kurumlarda temassız ateş ölçer, yeterli miktarda maske, en az %70’lik alkol içeren kolonya, sıvı sabun, el antiseptiği ve dezenfektan malzemeleri bulundurulmalıdır.
» Atılacak maske ve eldivenler için pedallı ve kapaklı çöp kutuları bulundurulmalıdır.
» Kurum girişinde ve uygun yerlerde el antiseptiği bulundurulmalıdır.
» Kurumda el antiseptiklerinin bulunduğu yerler engelli öğrencilerin ulaşamayacağı yerlerde olmalı ve bu alanlar eğiticiler tarafından kontrol edilmelidir.
» Kurum girişinde tüm personel, engelli öğrenci ve ziyaretçiler için temassız ateş ölçümü yapılmalıdır. Ateşi 38 0C’dan yüksek olanlarla öksürük, burun akıntısı, solunum sıkıntısı gibi belirtileri olanlar, COVID-19 tanısı alan veya temaslısı olan kişiler içeri alınmamalı, tıbbi maske takılarak COVID-19 yönünden değerlendirilmek üzere sağlık kurumuna yönlendirilmelidir.
» Kuruma giren tüm kişilerin maske takmaları istenmelidir.
» Kurumlarda görevli rehber öğretmen/psikologlar engelli öğrenci ve velilere maske kullanımı, kişisel hijyen, sosyal mesafe kurallarına uyulması konularında bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmaları yapmalıdır. Personel ve engelli öğrencilerin tümü kuralına uygun maske takmalı, maske nemlendikçe ya da kirlendikçe değiştirilmelidir. Yeni maske takılırken ve sonrasında el antiseptiği kullanılmalıdır.
» Tüm öğrenciler ve çalışanlara el hijyeni konusunda eğitim verilmelidir. Ellerin nasıl yıkanacağı, hangi durumlarda yıkanması gerektiği gibi konular ayrıntılı anlatılmalıdır.
» Eller en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yıkanmalıdır. Eller gözle görülür derecede kirli değilse, sabun ve su yoksa, el antiseptiği kullanılabilir.
» Yutmayı önlemek için el antiseptiği kullandıklarında engelli öğrenciler denetlenmelidir. Elini yıkayamayan engelli öğrencilere yardım edilmeli, yardım ettikten sonra personel tekrar ellerini yıkamalıdır. Lavaboların yakınına el yıkama adımlarını açıklayan posterler yerleştirilmelidir.
» Mümkünse sınıflarda/odalarda aynı öğrenciler ve aynı personel olmalıdır. Sınıflardaki/odalardaki öğrenci sayısı teması azaltacak şekilde düzenlenmelidir.
» Farklı sınıfların bir araya gelebileceği grup toplantıları veya etkinliklerinden kaçınılmalı, ziyaretçi alınmamalıdır.
» Engellilerin sınıflarında/odalarında en az 1,5 metre arayla oturmaları sağlanmalıdır. Konuşma, öksürme, hapşırma gibi durumlardan kaynaklanan iletimi azaltmak için çocukların yüz yüze oturmasını engelleyerek, masalar aynı yöne bakacak şekilde düzenlenmelidir.
» Destek eğitim odaları her eğitim sonrasında mümkün olduğunca kapı, pencere açılarak temiz hava ile havalandırılmalıdır.
» Ders materyalleri, masa ve sandalyeler ile kullanılan diğer araç ve gereçler, ortak kullanıma sunulan tekerlekli sandalye gibi araçların bireysel kullanım sonrası dezenfekte edilmesi sağlanmalıdır.
» Bireysel eğitimlerde kullanılan oyun hamuru, parmak boyası, üfleme çubukları, defterler, boyalar vb. materyaller her öğrenci için özel olmalıdır.
» Bedensel engelli öğrencilerin destek eğitim salonlarında kullanılan sedyelerinde veya yataklarında tek kullanımlık rulo sedye örtüleri kullanılmalı, fizyoterapist temasının gerekli olduğu durumlarda eller yıkanmalı veya el antiseptiği kullanılmalıdır. Engelli öğrencilere yakın temas gerektiren durumlarda maske ve yüz koruyucu kullanılmalıdır.
» Kurumlarda eğitim süresini bekleyen engelli öğrenci ve velilerinin sosyal mesafe kurallarına uygun şekilde düzenlenmiş alanlarda, mümkünse açık alanlarda beklemeleri sağlanmalıdır.
» Kurumlarda bulunması durumunda yemekhane, kütüphane, mescit, kantin vb. toplu kullanım alanlarında kişiler arasındaki sosyal mesafe en az 1 metre olacak şekilde düzenlenmelidir.
» Kurumda eğitim personelinin bireysel veya grup eğitimi yaptığı odalar dışında personelin çalıştığı oda/bölümlerde de sosyal mesafenin en az 1 metrenin altına düşmeyecek şekilde hizmet sunulmalıdır.
» Bu süreçte konferans salonları, spor salonları vb. toplu etkinliklerin yapıldığı mekânlar kullanılmamalıdır. Belirtilen alanların kullanılmasına ihtiyaç duyulması halinde sosyal mesafe kurallarına göre düzenleme yapılmalıdır. Her kullanım sonrasında gerekli temizlik ve dezenfeksiyon işlemleri yapılmalıdır.
» Asansörlerin kullanımı sınırlandırılmalıdır. Kapasitesinin üçte biri sayıda kişinin binmesine izin verilmeli ve bu sayı asansör girişinde belirtilmelidir.
Asansör içerisinde sosyal mesafeyi korumak amacıyla kişilerin durması gereken alanlar, aralarında en az 1 metre mesafe olacak şekilde yer işaretleriyle belirlenmelidir.
» Kurumların tuvalet ve lavabolarında sıvı el sabunu, kağıt havlu bulundurulmalı ve bu bölümlerin temizliğinin periyodik olarak yapılması sağlanmalıdır. Tuvaletlerde kullanılan bataryalar, sabunluklar ve kağıt havluluklar mümkünse fotoselli olmalıdır.
» Kurye, kargo görevlisi vb. kişiler merkeze alınmamalı, teslimatlar dış kapıda yapılmalıdır.
» Kurumlar tarafından hizmet sundukları engelli öğrencilere ve ailelerine; alınacak tedbirler, kişisel hijyen, sosyal mesafe vb. konularda rehberlik edilmelidir.
» Kurum bünyesinde bulunması halinde kantin, büfe vb. yerlerde maske kullanımı, hijyen ve sosyal mesafenin korunması ile ilgili tedbirlere uyulmalı, buralarda tek kullanımlık bardak, tabak vb. malzemeler kullanılmalıdır. Bu hizmetlerin sunumu sırasında Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan “COVID-19 Kapsamında Büfe, Kantİn ve Bayilerde Alınması Gereken Önlemler”e uyulmalıdır.
Kurumda Çalışan Personele Yönelik Alınması Gereken Önlemler:
» Personele COVID-19 bulaşma ve korunma yolları hakkında bilgilendirme yapılmalıdır. Personelin belirtiler açısından dikkatli olması ve hasta olduklarını hissettikleri anda kurum yönetimi ile irtibata geçmeleri sağlanmalıdır.
» Kuruma girişte personelin ateşi ölçülmeli ve semptom sorgulaması yapılmalıdır. Ateşi 38 0C’dan yüksek olanlarla öksürük, burun akıntısı, solunum sıkıntısı gibi belirtileri olanlar, COVID-19 tanısı alan veya temaslısı olan personel içeri alınmamalı, tıbbi maske takılarak COVID-19 yönünden değerlendirilmek üzere sağlık kurumuna yönlendirilmelidir.
» Personel kendi aralarında ve öğrencilerle sosyal mesafeyi korumalı, arada en az 1 metre mesafe bırakılmalıdır. Öğrencilerle tokalaşma, sarılma gibi yakın temaslardan kaçınılmalıdır.
» Eller sık sık su ve sabun ile en az 20 saniye boyunca uygun şekilde yıkanmalıdır. Eğer su ve sabun bulunamazsa el antiseptiği kullanılmalıdır.
» Eller ile gözlere, ağza ve buruna dokunulmamalıdır.
» Öğrencilerin özel durumu nedeniyle COVID-19 damlacık yolu ile bulaşması sık görülebileceğinden personel tıbbi maske ve gerektiğinde yüz koruyucu kullanmalıdır.
» Engelli öğrencilerin tuvalet temizliği sırasında tek kullanımlık eldiven kullanılmalıdır. Kullanım sonrası eldiven çöp kutusuna atılmalı ve eller su ve sabunla yıkanmalıdır.
Engelli Öğrencilere Yönelik Alınması Gereken Önlemler:
» Salgın döneminde engelli öğrencilere maske takma ve sosyal mesafe konusunda eğitim verilmelidir. Ancak öğrenciler bu konularda zorlanmamalıdır. Eğitim personeli tıbbi maske takmalı ve gerektiğinde (1 metreden yakın uzun 10dk’dan uzun temaslarda) yüz koruyucu kullanmalıdır.
» Engelli öğrencilere el hijyeni konusunda eğitim verilmelidir. Ellerin nasıl yıkanacağı, hangi durumlarda yıkanması gerektiği gibi konular ayrıntılı anlatılmalıdır.
» Eller en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yıkanmalıdır. Eller gözle görülür derecede kirli değilse, sabun ve su yoksa, el antiseptiği kullanılabilir.
» Engelli öğrencilerin bez değişimi yapılacak ise önce eller su ve sabunla yıkanmalı, ayrı bir alanda Kişisel Koruyucu Ekipman (sırasıyla önlük, tıbbi maske, yüz koruyucu/gözlük, eldiven) giyilerek bez değiştirilmelidir. İşlem bittikten sonra bez değiştirme alanı temizlenip Kişisel Koruyucu Ekipman şu sırayla çıkartılmalıdır; eldiven, yüz koruyucu/gözlük, önlük, tıbbi maske. Eller su ve sabunla yıkanmalıdır. Yüz koruyucu/gözlük kullanım sonrası %70 alkol ile dezenfekte edilmeli, tekstil önlük kullanılıyorsa en az 60 0C’da yıkanmalıdır.
» Kurum içinde engelli öğrencilerin giysileri kirlendiğinde aileye plastik bir torba ile verilmeli, çamaşır makinesinde en az 60 0C’da yıkanmalıdır.
» Tuvaleti kullanan engelli öğrencilerin öncesinde ve sonrasında ellerini yıkaması sağlanmalı, tuvaletleri tek tek kullanmalarına özen gösterilmeli, her kullanım sonrasında tuvaletlerin temizlik ve dezenfeksiyonu sağlanmalıdır. Klozet kullanımlarında sifon çekilmeden klozet kapağının kapatılması sağlanmalıdır.
» Kurumda iken COVID-19 bulguları olan ve/veya hasta olduğundan şüphelenilen bir engelli öğrenci saptandığında;
» Engelli öğrenci ve temaslılarının en kısa sürede izolasyonu sağlanmalıdır.
» Bir izolasyon odası veya alanı oluşturulmalıdır ve hasta kişi o alanda kişisel koruyucu ekipman kullanan bir eğitici ile birlikte izole edilmelidir.
» Engelli öğrencilerin ailesi ile irtibata geçilerek sağlık kurumuna başvurmaları sağlanmalıdır.
» Hasta kişi kurumdan ayrıldıktan sonra izolasyon odası/alanı kurallara uygun şekilde temizlenmeli ve havalandırılmalıdır.
» Test sonuçları ve tanısı mutlaka kurum tarafından takip edilmelidir. Test sonucu alınana kadar sınıftaki/grup odasındaki öğrencilerin ve eğitmenlerin diğer sınıflardakilerle/grup odasındakilerle teması kısıtlanmalıdır. Test sonuçlarına göre temaslı yönetimi il/ilçe sağlık müdürlükleri tarafından Sağlık Bakanlığı COVID-19 Rehberi doğrultusunda yapılmaktadır.
Kurumda Temizlik, Dezenfeksiyon, Havalandırma ile İlgili Alınması Gereken Önlemler
» Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde genel yüzey temizliği ve odaların genel temizliği (zemin, kapı, pencereler vb.) günlük olarak su ve deterjanla yapılmalıdır.
» Özellikle eller ile sık dokunulan yüzeylerin [kapı kolları, bataryalar, tırabzanlar, sık dokunulan düğmeler (asansör, aydınlatma vb), telefon ahizesi, TV kumandası ve ortak kullanım alanlarındaki tuvalet ve lavaboların temizliği günde en az iki kez yapılmalıdır. Bu amaçla, su ve deterjanla temizlik sonrası dezenfeksiyon için 1/100 sulandırılmış (5 litre suya yarım küçük çay bardağı) çamaşır suyu (Sodyum hipoklorit Cas No: 7681-52-9) kullanılabilir. Klor bileşikleri ile temizlik yapılmasının uygun olmadığı telefon ahizesi ile diğer hassas yüzeylerin %70’lik alkolle silinerek dezenfeksiyonu sağlanmalıdır.
» Yüzey temizliği ve dezenfeksiyonu için; virüslere etkinliği gösterilmiş etken maddeleri içeren ve Sağlık Bakanlığı tarafından verilen ‘Biyosidal Ürün Ruhsatı’ bulunan yüzey dezenfektanları kullanılabilir.
» Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde odalar pencereler açılarak düzenli bir şekilde sık sık havalandırılmalıdır. Merkezi havalandırma sistemleri bulunan binaların havalandırması %100 temiz hava sirkülasyonunu sağlayacak şekilde düzenlenmeli, havalandırma sistemlerinin bakımı ve filtre değişimleri üretici firma önerileri doğrultusunda yapılmalıdır.
» Oda temizlenirken eldiven kullanılmalıdır. Her odanın temizliğinden hemen sonra eldiven çıkarılmalı ve çöp kutusuna atılmalıdır. Eldiven çıkarıldıktan sonra eller su ve sabunla yıkanmalı veya el antiseptiği kullanılmalıdır.
» Temizlik bezleri kullanım alanına göre ayrılmalı ve her kullanım sonrası uygun şekilde temizlenmelidir. Yıkanabilen, tekrar kullanılan temizlik malzemelerinin en az 60 oC’da yıkanması önerilir. Paspas başlıkları su içerisinde bekletilmemelidir.
» Her odada pedallı ve kapaklı çöp kutusu bulundurulmalıdır. Eldiven, maske, alt bezi gibi kişisel atıkların, ortadan kaldırılmasında malzemeler iç içe iki poşete konularak evsel çöpe atılmalıdır.
» Bardak ve tabak gibi ortak kullanılan eşyalar her kullanım sonrasında su ve deterjanla yıkanmalı ve sonraki kullanımına kadar temiz bir ortamda saklanmalıdır. Mümkünse yiyecek ve içecekler tek kullanımlık kaplarda servis edilmelidir.
» Uygulama odalarında, Yıkanabilen yatak takımları (çarşaflar, yastıklar, battaniyeler) kullanılmalıdır. Kirli tekstil ürünleri toplanırken silkelenmemelidir. Bu ürünler normal deterjanlar ile en az 60 oC’da yıkanmalıdır.
» Temizlik ürünleri üretici firma önerilerine göre kullanılmalıdır. Kullanıldıktan sonra yeterli havalandırma sağlanmalıdır.
» Tüm temizlik ürünleri güvenli ve engelli öğrencilerin ulaşamayacağı bir yerde tutulmalıdır.
» Çöpler günlük olarak ve güvenli bir şekilde atılmalıdır.
» Engelli öğrenciler tarafından ağıza alınabilen oyuncaklar temizlenmeden önce bir kenara ayrılmalıdır. Eldiven giyilerek su ve sabunla temizlenmeli, durulanmalı, %70’lik alkol ile silinmeli, tekrar durulanmalı ve havada kurutulmalıdır. Temizlik için bulaşık/çamaşır makinesi de kullanılabilir.
» Pelüş oyuncaklar salgın süresince mümkünse kullanılmamalı, kullanılması gerekiyorsa kişiye özel olmalı, temizliği su ve sabunla yapılmalıdır.
» Bez oyuncaklar çamaşır makinesinde en az 60 oC’da yıkanmalıdır.
» Kitaplar COVID-19 bulaşması açısından yüksek riskli değildir. Ancak kirlenmemesi için öğrencilerin ulaşamayacağı yerlerde tutulmalıdır.