Araştırma Uygulama İzinleri (14 Haziran 2024)

Milli Eğitim Bakanı Yusuf Tekin imzalı genelgede ''Millî Eğitim Bakanlığına bağlı her türlü teşkilatta (merkez teşkilat, taşra teşkilatı ve yurt dışı teşkilatı); üniversitelerin, kamu kurum ve kuruluşlarının, sivil toplum kuruluşlarının ve bireysel araştırmacıların yapacakları ulusal ve uluslararası araştırma uygulamalarına ilişkin izin talepleri aşağıdaki usul ve esaslara göre değerlendirilip sonuçlandırılacaktır:

1. Araştırma ve veri toplama araçlarının (anket, ölçek, görüşme-gözlem formları, test vb.) içeriğinin Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, taraf olunan uluslararası anlaşmalar ve sözleşmeler başta olmak üzere, 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ile yürürlükte olan tüm yasal düzenlemeler ve Türk millî eğitiminin genel ve özel amaçlarına uygun olacak şekilde hazırlanması, planlanması ve uygulanması sağlanacaktır.

2. Tüm izin başvuruları “Araştırma Uygulama İzinleri Başvuru ve Değerlendirme Modülü” üzerinden yapılacaktır.

3. Gerekli bilgi ve belgeler araştırmacı tarafından modüle girilerek modül üzerinden otomatik başvuru belgesi (sayı) oluşturulacaktır.

4. Modül üzerinden oluşan başvuru bilgilerine göre araştırma uygulama izni başvurusu, ilgili birime yönlendirilecektir.

Modül üzerinden;

a) Araştırma uygulama izin başvurusu araştırmanın örneklem/çalışma grubu bir ile altı arasında ili kapsadığında ilgili il millî eğitim müdürlüklerine, yedi ile 12 arasında ili kapsadığında Bakanlık ilgili merkez birim(ler)ine, 13 ve üzeri ili kapsadığında ise Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığına,

b) Bakanlık merkez birim(ler)ini ilgilendiren araştırma uygulama izin başvurusu Bakanlık ilgili merkez birim(ler)ine yönlendirilecektir.

5. Örneklemi/Çalışma grubu bir ile altı arasında ili kapsayan araştırmalar için izin işlemleri ilgili il millî eğitim müdürlüğü/müdürlükleri tarafından yürütülecektir. İlgili il millî eğitim müdürlüğü/müdürlükleri modüle yüklenen bilgi ve belgelerin uygunluğunu denetleyecek ve uygun bulunan başvuruları onaylayacak, uygun bulunmayan başvuruları gerekçelendirerek reddedecektir. İl millî eğitim müdürlüklerinin başvuruyu değerlendirmeleri sonucunda en az bir farklı karar oluşur ise başvuru Bakanlık ilgili merkez birim(ler)ine yönlendirilecektir. İlgili Bakanlık merkez birim(ler)i, ret gerekçelerini inceleyerek başvuruyu değerlendirecektir.

6. Örneklemi/Çalışma grubu yedi ile 12 arasında ili kapsayan araştırmalar için izin işlemleri Bakanlık ilgili merkez birim(ler)i tarafından yürütülecektir. İlgili Bakanlık merkez birim(ler)i modüle yüklenen bilgi ve belgelerin uygunluğunu denetleyecek ve uygun bulunan başvuruları onaylayacak, uygun bulunmayan başvuruları gerekçelendirerek reddedecektir. Bakanlık merkez birimlerinin başvuruyu değerlendirmeleri sonucunda en az bir farklı karar oluşur ise başvuru Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığına yönlendirilecektir. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, ret gerekçelerini inceleyerek başvuruyu değerlendirecektir. Başvuruya ilişkin son kararı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı verecektir.

7. Örneklemi/Çalışma grubu 13 ve üzeri ili kapsayan araştırmalar için izin işlemleri Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından yürütülecektir. Bu durumda araştırmacı, araştırma yapmak istediği örneklem büyüklüğü veya çalışma grubundaki kişi sayısı için gerekçe sunacaktır. Araştırmacı tarafından sunulan gerekçe Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından uygun bulunur ise izin işlemleri Bakanlık ilgili merkez birim(ler)ine yönlendirilecek, uygun bulunmaz ise araştırma ret edilecektir.

8. Yurt dışı teşkilatlarını (temsilcilik/okullar) ilgilendiren her türlü izin işlemleri Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü ile Yükseköğretim ve Yurt Dışı Eğitim Genel Müdürlüğü tarafından yürütülecektir. Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü ile Yükseköğretim ve Yurt Dışı Eğitim Genel Müdürlüğü modüle yüklenen bilgi ve belgelerin uygunluğunu denetleyecek ve uygun bulunan başvuruları onaylayacak, uygun bulunmayan başvuruları gerekçelendirerek reddedecektir. Yapılan değerlendirmeler sonucunda farklı karar oluşur ise başvuru Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığına yönlendirilecektir. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, ret gerekçelerini inceleyerek başvuruyu değerlendirecektir. Başvuruya ilişkin son kararı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı verecektir.

9. Araştırma uygulama izin başvuruları biçimsel olarak ve içerik yönünden değerlendirilecektir.

10. Araştırma uygulama izin başvuruları, tek bir ili kapsıyor ise en fazla 30 gün içerisinde ilgili il millî eğitim müdürlüğü tarafından; birden fazla ili kapsıyor ise 15 gün içerisinde ilgili il millî eğitim müdürlükleri, 15 gün içerisinde Bakanlık ilgili merkez birim(ler)i, 15 gün içerisinde Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından olmak üzere toplam en fazla 45 gün içerisinde değerlendirilip sonuçlandırılacaktır. Başvuru; Bakanlık merkez teşkilatını ilgilendiriyor ise 30 gün içerisinde Bakanlık ilgili merkez birimleri, 15 gün içerisinde Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından olmak üzere toplam en fazla 45 gün içerisinde değerlendirilip sonuçlandırılacaktır.

11. İlgili il millî eğitim müdürlükleri, Bakanlık ilgili merkez birimleri ya da Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından gerekli görüldüğü takdirde araştırma uygulama izin başvurusu hakkında Millî Eğitim Bakanlığının ilgili temsilcilerinden komisyon oluşturulabilecektir. Komisyon ihtiyaç halinde diğer kamu kurum ve kuruluşlarına uzman görüşü almak için başvurabilecektir. Bu durumda 10.maddede belirtilen süreler 15 gün uzatılabilecektir.

12. Araştırma uygulama izni başvurusunun genelgeye uygun bulunmaması hâlinde başvuru reddedilecektir. Ret sebebi gerekçeleriyle beraber araştırmacıya modül üzerinden bildirilecektir.

13. Araştırma uygulama izni onayı, Araştırma Uygulama İzni’nin verildiği eğitim öğretim yılı geçerlidir. Araştırma Uygulama İzni’nin biteceği tarihten altı ay öncesinden itibaren talep edilmesi hâlinde izinler Araştırma Uygulama İzni’nin biteceği tarihten itibaren bir defaya mahsus olmak üzere altı ay uzatılabilecektir. Uzatma işlemleri modül üzerinden yürütülecektir.

14. Araştırmacılar kendileriyle irtibat kurulabilmesi için yazışma adreslerini, e-posta adreslerini ve telefon numaralarını modüle yüklemelidir.

15. Araştırmacılar, modülde yer alan izin başvuru taahhütnamesini imzalayıp modüle yüklemelidir.

16. Araştırmacı öğrencisi ise tez önerisi bağlı bulunduğu enstitü tarafından onaylanmış olmalı ve tez önerisinin onaylandığına dair Yönetim Kurulu kararı modüle yüklenmelidir.

17. Araştırmacı öğrenci değil ise araştırma/proje bilgileri, veri toplama araçları, belge ve materyallerin tamamı izin başvurusu yapılan modüle yüklenecektir. Araştırma/proje bilgileri adlı belgede araştırmanın amacı ve önemi, problem ve alt problemler, sınırlılıklar, araştırmanın yöntemi (araştırma modeli/deseni, evren ve örneklem/çalışma grubu, veri toplama araçları ve süreçleri, verilerin analizi), çalışma takvimi ve kaynakça yer almalıdır. Araştırmaya göre sayıltı, tanım, veri toplama aracının geçerlik ve güvenirlik bilgilerine de yer verilebilir.

18. Zorunlu eğitim kapsamındaki öğrencilerin araştırma uygulama izni başvuruları danışmanı tarafından yapılmalıdır. Bu öğrenciler için danışman yoksa veli taahhütnameyi imzalamalı ve kurum onayı alınmalıdır.

19. Araştırma uygulama izin başvurularında yabancı dilde hazırlanan dokümanlar başvuruyu yapan kişi/kurum/kuruluş tarafından noter onaylı Türkçe tercümesi ile birlikte modüle yüklenmelidir. Herhangi bir ihtilaf durumunda tercüme metni esas alınacaktır.

20. Başvuruda bulunulan araştırmanın örneklemi/çalışma grubu, bilimsel araştırma örnekleme yöntemlerine göre belirlenmeli, örneklem/çalışma grubu ekonomiklik, ulaşılabilirlik ve uygulanabilirlik açısından uygun olmalıdır.

a) Örneklem, evreni temsil edebilirlik açısından yeterli, yüksek hata ve risk oranları dikkate alınmış şekilde abartılı olmamalı, örneklem/çalışma grubu asgari düzeyde tutulmalıdır.
b) Uygulamanın hangi okul/kurum türlerinde yapılacağı, okul/kurum tür sayıları açık bir şekilde ifade edilmelidir.

21. Araştırmanın uygulanacağı okul/kurum türü araştırmacı tarafından belirlenmelidir. Araştırmacının veri toplaması için uygun okul/kurum isimleri ilgili il millî eğitim müdürlüğü tarafından belirlenecektir.

22. Millî Eğitim Bakanlığına bağlı kurumlarda araştırma/tıbbi araştırma yapmak isteyenler bağlı bulundukları üniversitenin veya hastanelerin etik kurulundan alacakları onay belgesini, ayrıntılı bilgilendirme formu ve gönüllü katılım formunu modüle yüklemelidir. Örneklemdeki/çalışma grubundaki kişilerin reşit olmamaları durumunda veli onam formu modüle yüklenmelidir.

23. Araştırmaların uygulanması esnasında hiçbir şekilde ücret talep edilmemeli, araştırma uygulamaları gönüllülük esasına göre gerçekleştirilmelidir.

24. Deneme modeli ile yapılan araştırmalar için araştırma uygulama izni alındıktan sonra uygulamanın gerçekleştirileceği okullar ve ilgili kişilerle uygulama öncesinde irtibata geçilerek bilgilendirme yapılmalıdır.

25. Araştırmalarında ses veya görüntü kaydı alacak araştırmacılar araştırma önerilerinde bu durumu belirtmeli, ayrıca yapacakları kayıtlar için araştırma uygulama izni alındıktan sonra okul müdüründen, öğretmenlerden ve öğrenci velilerinden yazılı izin almalıdır.

26. Araştırmalarda anket, görüşme/gözlem formu gibi veri toplama araçlarının içeriği ve süreçleri katılımcıların kişilik haklarını ihlal etmemelidir.

27. Veri toplama araçlarında yer alan sorular/ifadeler araştırmanın konusuyla örtüşmelidir. 

28. Veri toplama araçlarının uygulanması için gereken süre eğitim ve öğretimi aksatmayacak şekilde asgari düzeyde planlanmalıdır. Araştırmacı, tez önerisinde ya da araştırma/proje bilgileri adlı belgede uygulaması için gerekli toplam süreyi ders saati bazında belirtmelidir. Araştırmacı ders saati bazında belirttiği toplam süreyi uygulamada aşmamalıdır.

29. Araştırma uygulama izni için başvuranlar, alan yazında daha önceden kullanılmış veri toplama araçlarını tercih ederlerse veri toplama araçlarını kullanmak için gerekli izni modüle yüklemelidir.

30. Araştırma uygulama izni verilen araştırmalarda modül tarafından onaylanan (karekodlu) veri toplama araçları kullanılmalıdır. Aksi yönde hareket edenler hakkında yasal yollara başvurulacak ve ortaya çıkabilecek her türlü sonuçtan araştırmacı sorumlu olacaktır.

31. Araştırmacılar, araştırma sırasında elde edilen verileri ve katılımcılara ait her türlü kişisel bilgileri, katılımcıların (katılımcılar reşit değil ise velilerin) yazılı izni ya da mahkeme kararı olmadan hiçbir şahsa veya kuruma vermeyeceklerini taahhüt edeceklerdir.

32. Araştırmaya katılmadan önce katılımcılar (katılımcılar reşit değil ise veliler), araştırmanın kapsadığı riskler hakkında bilgilendirilmelidir. Araştırmacılar, katılımcıların (katılımcılar reşit değil ise velilerin) kişisel verilerinin onların izni olmadan kamuoyuna duyurulmayacağını taahhüt edeceklerdir.

33. Mücbir sebeplerden dolayı araştırma uygulama izni alınan araştırma kapsamında uygulama yapılacak Millî Eğitim Bakanlığı teşkilatı birimlerinde (Bakanlık merkez birimleri, temsilcilikler, il/ilçe millî eğitim müdürlükleri, okul/kurumlar) bir değişiklik yapılması gerektiğinde araştırmacı dilekçe ile ilgili il millî eğitim müdürlüğüne veya Bakanlık merkez birimlerine başvuracaktır.

34. Araştırma uygulama izni alan kamu kurum ve kuruluşları, uluslararası kuruluşlar, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ve bireysel araştırmacılar araştırmalarını tamamladıklarında araştırmaları sonucunda hazırlanan ürünleri (tez, makale, rapor, proje raporu vb.) araştırma uygulama izni bitiş tarihinden itibaren iki yıl içinde modüle yüklemek zorundadır. Araştırmacı raporunu yüklediği durumda araştırmacının yeni yapacağı uygulama izni başvurusu kabul edilecektir.

35. Uygulama izni alan araştırmacılar, araştırmalarını tamamlamamaları durumunda topladıkları veriyi başka bir araştırmada ya da başka bir amaçla kullanamaz. Aksi takdirde yasal yollara başvurulacak ve ortaya çıkabilecek her türlü sonuçtan araştırmacı sorumlu olacaktır. Araştırmacı araştırmasını tamamlayamayacak ise modül üzerinden gerekçelerini belirtecektir.

36. Araştırma uygulama izin başvurularının uygulama tarihinden en az 90 gün önce yapılması ve eğitim öğretime engel olunmaması için yarıyıl tatili ve yaz tatilinden üç hafta öncesine kadar araştırmaların tamamlanması gerekmektedir.

37. Araştırma uygulama izin başvurularında ticari amaç güdülmemesine; kişi, kurum, kuruluş, firma, marka reklamını veya tanıtımını ön plana çıkaran ifade ve ögeler bulunmamasına dikkat edilecektir.

38. Araştırmacılar, Millî Eğitim Bakanlığına bağlı her türlü teşkilatta yapacakları araştırmalar sırasında meydana gelebilecek her türlü zararı karşılamak zorundadır.

39. Araştırmada, izin verilmiş olan uygulama yöntemi ve kapsamı dışında farklı bir uygulama yapılmayacaktır. Araştırma uygulama iznine aykırı gerçekleştirilen her türlü faaliyet için yasal yollara başvurulacaktır.

2020/2 sayılı Genelge yürürlükten kaldırılmıştır. 2020/2 sayılı Genelge kapsamında yapılan başvurular ilgili Birimler tarafından 30 gün içerisinde sonuçlandırılacaktır.'' denilmiştir.

2024 Yılı Temmuz Ayı Tebliğler Dergisi'ne https://dhgm.meb.gov.tr/tebligler-dergisi/2024/2800_Temmuz_2024.pdf linkinden ulaşabilirsiniz.