Öz Düzenleme Psikoeğitim Programı Kitabı

Bu program, Bilim ve Sanat Merkezlerine (BİLSEM) devam eden 5. ve 6. sınıf düzeyindeki özel yetenekli öğrencilere yönelik olarak öz düzenleme becerilerini geliştirmek amacıyla hazırlanmıştır. Programa en az 8, en fazla 15 öğrencinin katılmasının uygun olacağı düşünülmektedir. Kendi öğrenme süreçlerinde bilişsel, motivasyonel ve davranışsal olarak aktif olmak olarak tanımlanan öz düzenleme becerileri (Zimmerman, 1986), yetenek gelişiminin de önemli bir bileşeni olarak görülmektedir. Araştırmalar, akademik alanlarda başarılı olmaya yardımcı olan ve kendi öğrenme süreçlerini yönetebilme konusunda önemli bir yeri olan öz düzenleme becerilerinin sistematik bir şekilde eğitim yoluyla kazandırılabileceğini göstermektedir. Hazırlanan öz düzenleme psikoeğitim programının bu ihtiyaca karşılık vereceği düşülmektedir.

Öz düzenleme becerisi pek çok alt bileşeni kapsamakta ve farklı yapılardan da etkilenmektedir. Hedef belirleme, plan yapma, strateji geliştirme, kendine göre stratejileri uyarlama kapsadığı bileşenlerden sadece bazılarıdır. Bununla birlikte öz düzenleme, öğrencilerin ilgi alanları, yetenek alanları, motivasyon, azim ve akademik başarı gibi yapılardan da etkilenmektedir. Ayrıca bu yapıları olumlu yönde de desteklemektedir. Özel yetenekli öğrencilerin bu bileşenleri ve yapıları yönetmesi öz düzenleme becerilerine bağlı olduğundan hazırlanan öz düzenleme psikoeğitim programının yararlı olması beklenmektedir.

Programın Temel Yaklaşımı ve İlkeleri

Program Ziegler, Stoeger, Vialle ve Wimmer’ın (2012) “7 Adımlı Öz Düzenleyici Öğrenme Teorisine” dayandırılarak hazırlanmıştır. Bu teoriye göre öz düzenleme sürecinde yedi adım bulunmaktadır. Bunlar; bireyin kendi öğrenmesini değerlendirmesi, bireyin kendine uygun öğrenme hedefi belirlemesi, etkili
öğrenme stratejisini belirlemesi, öğrenme stratejilerini uygulaması, kendini
izleme, bireyin kendi öğrenme stratejilerini uyarlaması ve öğrenme çıktısının
değerlendirmesidir.

Bu adımları kısaca özetlemek gerekirse, döngünün birinci adımında bireyin kendi öğrenmesini değerlendirmesi, önceki öğrenmeleri ile yeni öğreneceği şeyler arasında bağ kurması beklenir. İkinci adımda ise bireyin uygun hedefler belirleyebilmesi ve bunu yaparken de kendisini gerçekçi bir bakış açısı ile değerlendirmesi ve bir plan yapması gerekir. Üçüncü adımda, birey kendi öğrenmesi için uygun olan ve halihazırda kullandığı stratejileri gözden geçirir.

Dördüncü adımda kendine uygun olan stratejileri uygulaması, beşinci adımda uygularken kendini izlemesi, altıncı adımda uyguladığı stratejiler ile ilgili kendi özelliklerine göre gerekli düzenleme ve uyarlamaları yapması beklenir. Son adımda ise öğrenme çıktısının değerlendirmesi yer almaktadır. En son aşamada yapılan değerlendirme, döngü başka bir öğrenme materyali için tekrar başladığında, kişinin kendisini değerlendirebilmesi için de bir araçtır (Ziegler ve diğerleri, 2012).

Stoeger (2013), öğrencilerin ikinci sınıf düzeyinden itibaren kendi öz düzenleyici öğrenme süreçlerini gözlemleyebileceğinden ve geliştirmek için harekete geçebileceğinden bahsetmektedir. Bu süreçlerden haberdar edilen ve uygulama yapma imkanı sunulan öğrenciler, yaşları ilerledikçe kendi öğrenmeleri konusunda daha otonom bireyler olma yolunda ilerlemektedir. Özel yetenekli öğrenciler söz konusu olduğunda yetenek ya da ilgi alanlarını geliştirmeye destek olacak ve onlarla birebir çalışabilecek eğitmen ve mentör bulunmamaktadır. Bu nedenle öz düzenleme becerileri özel yetenekli öğrencilerin özellikle sahip olmaları gereken, onları öğrenme süreçlerini yönetme konusunda daha bağımsız hale getiren becerilerdir.

Gelişimsel rehberlik anlayışı ve psikolojik danışma bakış açısı ile psikoeğitim yaklaşımları doğrultusunda hazırlanan öz düzenleme psikoeğitim programının genel ilkeleri şu şekilde özetlenebilir: 

1. Öğrencilerin akademik gelişimlerinin desteklenmesi, eğitim sürecinin temel amaçlarından birini ifade eder. Bu açıdan değerlendirildiğinde öz düzenleme psikoeğitim programı, BİLSEM eğitim programlarının önemli bir bileşenidir.

2. Bütün öğrenciler saygın ve değerlidir. Öz düzenleme psikoeğitim programının uygulanmasında bütün öğrenciler kendine özgü, eşsiz ve değerli bir birey olarak görülür.

3. Bilim ve Sanat Merkezlerine devam eden öğrencilerin, öz düzenleme psikoeğitim programından yararlanma hakkı vardır.

4. Öz düzenleme psikoeğitim programı öğrencilerin akademik ve gelişimsel ihtiyaçları esas alınarak hazırlanmıştır.

5. Öz düzenleme psikoeğitim programı, esnek ve dinamik bir yapıya sahiptir. Öğrencilerin farklı ihtiyaçları doğrultusunda programın öğelerinde değişiklikler yapılabilir ve program güncellenebilir.

Bu program, BİLSEM’lere devam eden öğrencilerin öz düzenleyici öğrenmelerine yönelik temel ihtiyaçları esas alınarak hazırlanmıştır. Programın genel amacı, öğrencilerin öz düzenleme becerisi kazanmalarını sağlamaktır. Bu kapsamda aşağıda yer alan hedefler kazandırılmaya çalışılmıştır:

1. Kendi öğrenme süreçlerini fark etmesini sağlamak,
2. Hedef belirleme becerisini geliştirmek,
3. Plan yapma becerisini geliştirmek,
4. Etkili öğrenme stratejilerini fark etmesini sağlamak,
5. Etkili öğrenme stratejilerini uygulamasını sağlamak ,
6. Öğrenme sürecinde kendini izlemenin önemini fark etmesini sağlamak,
7. Etkili öğrenme stratejilerini kendisine uyarlamasını sağlamak,
8. Belirli bir konu hakkında öğrendiklerini değerlendirmesini sağlamak.

Kitaba https://www.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_03/26131253_OZ_DUZENLEME_1.pdf linkinden ulaşabilirsiniz.