Engellilerin İstihdam Hakkı Konusunda Açık Çağrı

Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavının (EKPSS) İvedilikle Yapılması konulu 15 Eylül 2020 tarihli açık çağrıda “Engellilerin İstihdamda Hakları Platformu; Türkiye Körler Federasyonu Başkanı Avukat Suha SAĞLAM, Altınokta Körlere Hizmet Vakfı Başkanı Avukat Turhan İÇLİ, Gören Kalpler Eğitim Derneği Başkanı Psikolog Erol SAYYIDAN, Sağlık Hizmetleri Sendikası (SAHİMSEN) Engelliler Komisyonu Başkanı Sosyal Hizmet Uzmanı Ayşe SARI, Türkiye Sakatlar Derneği (TSD) Genel Başkanı Şükrü BOYRAZ ve İşitme Engellileri ve Aileleri Derneği Başkan Yardımcısı Onur CANTİMUR tarafından, BM Engelli Hakları Sözleşmesi bağlamında engellilerin istihdam haklarına yönelik hak ihlallerini izlemek üzere oluşturulmuştur.

Engellilik alanında faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşlarını, platformları ve ağları aşağıdaki metne imza vermeye davet ediyoruz.

Bizler, 11 Ekim 2020 tarihinde yapılması planlanan Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavının (EKPSS) ÖSYM tarafından iptal edilerek belirsiz bir tarihe ertelenmiş olmasını kabul edilemez buluyoruz.

Bilindiği üzere 2020 Mart ayı başında artan vaka sayısı nedeniyle Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulu tavsiyesi ile ÖSYM ve kurumların yapacakları sınavlar ileri bir tarihe ertelenmişti.

Bu sınavlardan en erken yapılacak sınavlardan biri de 26 Nisan 2020 tarihi ile EKPSS idi. 2 yılda bir yapılan ve engellilerin kamuda istihdamları için tek şans olan bu sınav ne yazık ki yaz dönemine planlanmadı ve 11 Ekim 2020 tarihi için gün verildi.

Bizler ÖSYM’nin 8 Temmuz’da sözünü verdiği; Ağustos ayı içinde EKPSS ek başvuru tarihini açıklamasını beklerken, 8 Eylül 2020 günü ÖSYM, Sağlık Bakanlığı Covid-19 Bilimsel Danışma Kurulunun önerisi doğrultusunda EKPSS’nin ileri bir tarihe ertelediğini duyurdu.

ÖSYM Başkanlığı, Bilim Kurulu tavsiyesi ile EKPSS’yi ertelerken karar sürecine kimlerin katıldığını bilmek isteriz. Engellilerin istihdam politikalarında aracı kurum olduğunu beyan eden Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına ve Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğüne, bu tavsiye hakkında görüş sorulmuş mudur? Eğer soruldu ise, kararın doğrudan etkilenen tarafları olarak bizler, bu sürece neden dahil edilmediğimizi bilmek isteriz. Eğer engellilik ile ilgili politikaların tarafı olan Bakanlık ve Genel Müdürlük erteleme kararına dahil edilmemişler ise Bakanlığı ve Genel Müdürlüğü, karar sürecine neden dahil edilmediklerine yönelik öz eleştiri yapmaya davet ediyoruz. Engelliler hakkındaki kararlarda Bakanlık ve kurumlar arasında bir koordinasyon yok ise bu durum, çok vahimdir.

Bizler, EKPSS’nin ertelenme gerekçesi ne olursa olsun, diğer sınavlar ertelenmediği halde sadece EKPSS’nin ertelenmiş olmasını bir ayrımcılık, bir hak ihlali olarak görmekteyiz. Diğer sınavlar da ertelenmiş olsa idi, karara saygı duyardık. Ancak sadece EKPSS’nin ertelenmesi doğrudan ayrımcılıktır. Nisan ayından beri sınavın yapılmasını bekleyen engelli adaylara, sürece dair belirsizlik yaşatılıyor olması onların haklarının ihlalidir. Tüm umudunu sınava bağlamış olan engellilere hayal kırıklığı yaşatacak, bu gençlerin geleceğe umutla bakmasına engel olacak bir karar neden alınır, bunun sorgulanması gerekir.

Bu karar tamamen, BM Engelli Hakları Sözleşmesinin temel felsefesine aykırıdır. Neden aykırıdır: EKPSS’nin ertelenmesi kararında belli ki Bakanlık ve kurumlar arasında bir koordinasyon yoktur. Bu olmadığı gibi karar sürecine engelli örgütleri dahil edilmemiştir. Sınavda engellilere yönelik ne gibi önlemler alınacağını konuşmamız gerekirken, görülüyor ki; karar vericiler tarafından kolay olan seçildi ve doğrudan ertelenme kararı verildi.

COVİD-19 pandemisi sürecinde engelliler, toplumun geneline yönelik politika ve uygulamalarda ayrı tutulurken, “bizim olmadığımız yerde bizim hakkımızda konuşulması” alışkanlığına devam edilmekte ve karar alma süreçlerine katılmamız ısrarla engellenmektedir. Bu nedenle her kararın ardından fazlasıyla zarar görmekteyiz.

Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğüne, bu karar hakkında şunu sorduk: ÖSYM,  diğer sınavları ertelenmemiş iken neden sadece EKPSS’yi ertelendi?

Verilen yanıt şudur:

“EKPSS sınavına katılım sağlayacak engelli bireyler arasında göz ardı edilemeyecek bir oranda süreğen/kronik hastalığı bulunan, bu nedenle de Covid-19 salgını göz önünde bulundurulduğunda daha büyük bir risk altında olan bireyler bulunmaktadır.

Son dönem artan vakalar da dikkate alındığında süreğen hastalığı bulunan engelli bireylerin bu sınava katılımlarının riskler doğurabileceği; 

Ayrıca, EKPSS’ye katılım sağlayacak ve yine göz ardı edilemeyecek oranda okuyucu ve/veya işaretleyici desteğine ihtiyaç duyan bireylerin sınav esnasında bu desteği alırken mesafeyi koruma olanaklarının olamayacağı, bunun da başta engelli adaylar olmak üzere onlara destek olan görevlileri de Covid-19 açısından savunmasız bırakabileceği; 

Sıralanan bu iki temel nedenden kaynaklı olarak ÖSYM’nin, Bilim Kurulu görüşü doğrultusunda sınavı ileri bir tarihe almış olmasının engelli bireyler açısından doğru bir karar olduğu, aksi takdirde ortaya çıkabilecek sonuçların daha büyük sorunları doğurabileceği, pandemi dönemlerinde engelli bireylerin diğer bireylere kıyasla özel olarak korunmaları gerektiği değerlendirilmektedir.

Genel Müdürlüğün yukarıdaki açıklamasını, kabul etmediğimizi açıkça ifade etmek isteriz. Bu açıklamaya verecek haklı tepkilerimiz ve sorulacak sorularımız var.

Bu zamana dek yapılmış olan sınavlara (üniversite giriş sınavı, ALES, lise giriş, KPSS ve diğerleri) engelli ve kronik hastalığı olan adaylar katılmış mıdır; evet.

Bundan sonra da yapılacak olan tüm sınavlara engelli ve kronik hastalığı olan adaylar da katılabilecek midir; evet.

Planlı sınavlara engellilerin ve kronik hastalığı olanların katılmalarına yönelik bir yasak var mıdır; hayır.

EKPSS’nin ertelenmesinde engelliler için bahane edilen riskler, bu adaylar için söz konusu mudur; evet.

Verilen yanıtta bahsi geçen “göz ardı edilemeyecek oranda okuyucu ve/veya işaretleyici desteğine ihtiyaç duyan bireylerin” ertelenmeyen sınavlara katılımı yasak mıdır; hayır.

Gereken önlemler alınarak bu adaylar sınava girebilmekte midir; evet.

EKPSS’nin pandemide engelliler için yüksek risk olacağına karar verenlerin göz ardı ettiği bir gerçek var; engelli kamu çalışanları Haziran ayı başında beri çalışıyor, toplu taşıma araçlarına biniyor, işe gidip geliyor. Özel sektörde çalışanlar zaten hiçbir idari izin hakkından yararlanamıyor. Engelli ve kronik hastalığı olan sağlık çalışanları görevde. Bu durumlar karşısında, yüksek risk altında olan engellilerin sözde “özel olarak korunmaları gerektiği” akla getirilmiyor da söz konusu EKPSS olduğunda neden “özel olarak korunmalarına” ihtiyaç duyuluyor. Bu zamana dek engelliler hakkında alınan kararlarda engellilerin üstün yararı gözetilmezken, neden erteleme kararına kılıf olarak “koruma” bahanesi gösteriliyor.

Verilen yanıt; alınan kararda engellilerin ve onları temsil eden engelli örgütlerinin dikkate alınmadığının ve umursanmadığının göstergesidir.

Her zamanki gibi pandeminin bahane edilerek, engellilerin “hasta” olarak zarar görecekleri vurgusu ile “korunması gereken bireyler” olduğu öne çıkarılmıştır.

Bu kararla; engellilere HASTA olarak kabul eden bakışın esiri olunduğu, bu zarar verici tıbbi bakışın hak temelli politikaları engellediği açıkça beyan edilmiştir.

Sürece dahil edilmediğimiz her karardan zarar gördüğümüzü defalarca belirtmiş olmamıza rağmen, önerilerimizin ve uyarılarımızın dikkate alınmadığı da ortadır.

EKPSS ek başvuru tarihi beklerken erteleme kararı verilmesi, sınava hazırlanan binlerce gencin geleceğini karartmıştır. Bu karar bizim mücadelemizi yok saymaktır. Beklentilerimiz bilindiği halde erteleme kararının alınması bizlere; kapalı kapılar ardından, bizden kaçırılan konular olduğunu düşündürtmüştür.

Bizler aşağıda isimleri yazılı STK’lar olarak;

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra ZÜMRÜT SELÇUK, Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürü Orhan KOÇ ve ÖSYM Başkanı Halis AYGÜN’ün; BM Engelli Hakları Sözleşmesinin temel felsefesine ve ayrımcılık yasağına dikkatlerini çekerek;

1. Engellilerin sağlıklı ve güvenli bir ortamda sınava girebilmeleri için ne gibi önlemlerin alınacağını belirlemek üzere, Bakanlık, Genel Müdürlük, ÖSYM Başkanlığı ve engelli örgütlerinin katılımıyla acil bir toplantı düzenlenmesini,

2. Ertelenen EKPSS’nin -yeni bir karar ile diğer sınavlar ertelenmez ise- planlanan gününde; 11 Ekim 2020 tarihe dek ek başvuru işlemleri tamamlanamayacak ise en geç 15 Kasım 2020 tarihinde yapılması için gerekli çalışmalara devam edilerek, ivedilikle ek başvuru sürecinin başlatılmasını ve sınav tarihine ilişkin duyurunun ÖSYM tarafından yapılmasını talep ediyoruz.