2023 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programının Onaylanması Hakkında Karar (Karar Sayısı: 6294)

Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Strateji ve Bütçe Başkanlığınca hazırlanan ekli ''2023 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı''nın onaylanmasına karar verilmiştir.

2023 YILI CUMHURBAŞKANLIĞI YILLIK PROGRAMI

BİRİNCİ BÖLÜM

1. DÜNYA EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER

Tüm dünyayı derinden etkileyen Covid-19 pandemisiyle mücadelede sağlanan olağanüstü teşviklerin ve ekonomik aktiviteyi destekleyici politikaların uygulanmasıyla güçlenen toplam talebe karşılık olarak gelişen arz sorunları, başta gıda ve enerji olmak üzere, tüm emtia fiyatlarında tarihi yüksek seviyelerin görülmesine yol açmıştır. 2021 yılı boyunca reel ekonominin daha canlı, finansal risk iştahının daha yüksek seyretmesi ve küresel enflasyonun ivme kazanmasıyla ülkeler arası ayrışmalar meydana gelmiş olsa da küresel büyüme beklentilere kıyasla daha güçlü gerçekleşmiştir. Nitekim küresel tedarik zincirlerindeki bozulmalara rağmen iktisadi faaliyet dünya genelinde salgın öncesi dönem seviyelerine yakınsamıştır. IMF verilerine göre 2021 yılında bir önceki yıl ile kıyaslandığında; ABD yüzde 5,7, Almanya yüzde 2,6, Japonya yüzde 1,7, Birleşik Krallık yüzde 7,4, Fransa yüzde 6,8 oranlarında büyüme kaydederken, Avro Bölgesindeki büyüme yüzde 5,2 olmuştur. Aynı dönemde Meksika yüzde 4,8, Hindistan yüzde 8,7, Rusya yüzde 4,7 ve Brezilya yüzde 4,6 büyümüştür. Çin ise yükselen ve gelişmekte olan ülkeler bloku içinde daha iyi performans göstererek yüzde 8,1 oranında büyümüştür. Böylece 2021 yılındaki küresel büyüme yüzde 6,0 olmuştur. Küresel ekonomi 2021 yılındaki güçlü toparlanmasını 2022 yılının ilk çeyreğinde de devam ettirmiştir.

Kuvvetli büyümeye eşlik eden ve 2021 sonu itibarıyla yaygın ve kalıcı hale gelmeye başlayan küresel enflasyon görünümü, ekonomiler üzerinde baskı oluşturmuş ve parasal sıkılaşma adımlarının atılmasına yönelik beklentilerin artmasına neden olmuştur. Nitekim 2022 yılının ilk çeyreğinden itibaren küresel düzeyde başta ABD olmak üzere çeşitli ülkelerde politika faiz oranları son yarım asırda görülmeyen sıklıkta yükseltilmiş; ancak bu defa dünya ekonomisinde durgunluk beklentisi güçlenmiştir. Bu gelişmelere paralel olarak küresel hisse senedi piyasalarında düşüşler ve toplam talebin azalacağı beklentisiyle başta petrol fiyatları olmak üzere emtia fiyatlarında dalgalanmalar görülmüştür.

Küresel ekonomi üzerinde olumsuz etki oluşturan bir diğer gelişme ise 2022 yılının başında ortaya çıkan Rusya-Ukrayna savaşı olmuştur. Söz konusu jeopolitik gerilim, Rusya’yla başta ABD ve Avrupa ülkeleri olmak üzere alınan karşılıklı yaptırımların etkisiyle küresel ölçekte bir dizi politik, ekonomik ve sosyal yansımalara yol açmıştır. Rusya ve Ukrayna’nın başlıca ihracatçısı olduğu gıda, emtia ve enerji arzı ciddi kesintiye uğramış, savaşın etkisiyle doğalgaz başta olmak üzere enerji grubu fiyatlarında ve gıda grubu fiyatlarında rekor artışlar yaşanmıştır. Türkiye’nin öncülüğündeki diplomatik çabaların etkisiyle Ukrayna ve Rusya ürünlerinin uluslararası pazarlara erişiminin artması ve son dönemde küresel resesyon bekleyişlerinin güçlenmesiyle küresel emtia fiyat artışları kısmen dizginlenmiştir.

Dünya ekonomisindeki son gelişmeler değerlendirildiğinde, mevsimsel etkilerden arındırılmış OECD verilerine göre ABD bir önceki çeyreğe kıyasla 2022 yılının ikinci çeyreğinde yüzde 0,1 oranında küçülmüş, aynı dönemde Birleşik Krallık yüzde 0,2, Almanya yüzde 0,1, İspanya yüzde 1,5, Fransa yüzde 0,5 ve İtalya yüzde 1,1 oranlarında büyümüştür. Bu dönemde Avro Bölgesindeki büyüme oranı yüzde 0,8 olmuştur. Japonya ekonomisi ise yüzde 0,9 oranında görece ılımlı hızda büyüyerek küresel hasılanın daha fazla zayıflamasını sınırlamıştır.

Önümüzdeki dönemde küresel ticaretin gidişatını küresel büyüme performansı, RusyaUkrayna savaşındaki gelişmeler, süregelen tedarik zincirleri sorunlarının çözümüne dair tedbirler, ticaret savaşlarının yeniden şiddetlenmesi olasılığı, küresel yeşil ekonomiye geçiş çabaları ile sürdürülebilir borçlanma imkânlarının varlığı belirleyecektir.

Açıklanan son IMF tahminlerine göre, 2022 yılında küresel mal ve hizmet ticaretinde yüzde 4,3 oranında büyüme gerçekleşmesi beklenmektedir. 2023 yılında ise aynı büyüklüğün yüzde 2,5 olacağı tahmin edilmektedir.

Bu gelişmelerle, 2021 yılında yüzde 6,0 oranında büyüyen küresel ekonominin hız keserek, güncel IMF tahminlerine göre 2022 yılında yüzde 3,2 ve 2023 yılında yüzde 2,7 oranında büyümesi öngörülmektedir.

2021 yılına göre küresel büyüme performansında hissedilir yavaşlamanın olacağı anlaşılmaktadır. IMF’nin güncel tahminlerine göre 2022 yılında Avro Bölgesi’nin büyüme hızının ivme kaybetmesi beklenmektedir. Bölgenin önde gelen ekonomilerinden olan Almanya’nın aynı dönemde yüzde 1,5, Birleşik Krallık’ın yüzde 3,6, Fransa’nın yüzde 2,5, İspanya’nın yüzde 4,3, İtalya’nın yüzde 3,2 oranlarında büyümesi beklenmektedir. 2022 yılında, Japonya ekonomisinde ekonomik büyümenin yüzde 1,7 olması, diğer gelişmiş ülkelerin yer aldığı grubun yüzde 2,8 büyümesi beklenmektedir. Böylece gelişmiş ekonomilerin toplamda yüzde 2,4 büyüyeceği tahmin edilmektedir.

ABD ekonomisindeki parasal sıkılaşma iktisadi faaliyetin ivme kaybetmesine yol açmıştır. ABD, 2022 yılı ilk çeyreğinde mevsimsel etkilerinden arındırılmış verilere göre bir önceki çeyreğe göre yüzde 0,4, ikinci çeyreğinde ise yüzde 0,1 oranında küçülmek suretiyle “teknik resesyon” tanımı kapsamına girmiştir. Yılın üçüncü çeyreği itibarıyla ekonomik güven, istihdam ve imalat sanayii siparişleri gibi öncü veriler ile ekonomik gidişata ilişkin güncel beklentiler, ABD’deki faaliyetlerin zayıflamakta olduğunu ima etmektedir. Bu çerçevede, ABD ekonomisinin 2022 yılında yüzde 1,6, 2023 yılında yüzde 1,0 büyümesi beklenmektedir.

Avro Bölgesi ise mevsim etkilerinden arındırılmış olarak 2022 yılının ilk çeyreğinde bir önceki döneme göre yüzde 0,6 ve 2022 yılı ikinci çeyreğinde yüzde 0,8 oranında büyüme kaydetmiştir. Toparlanmanın önceki yıla göre daha zayıf seyretmesinde teşvik politikalarının sönümlenmesi ve Rusya-Ukrayna savaşının enerji ve diğer emtia arz ve fiyatlarında oluşturduğu dengesizlikler rol oynamıştır. Yüksek enerji fiyatları gelişmiş Avrupa sanayisini zorlamaktadır. IMF tahminlerine göre Avro Bölgesinin 2022 yılında yüzde 3,1, 2023 yılında ise yüzde 0,5 oranında büyümesi beklenmektedir.

Küresel finansal koşulların sıkılaşması ile savaş ve jeopolitik gerilimler, yükselen piyasalar ve gelişmekte olan ekonomilerin 2021 yılına göre zayıflamasına yol açması beklenmektedir. Özellikle yükselen ve gelişmekte olan Avrupa ekonomilerinde büyümenin önceki tahminlere göre daha zayıf olması kuvvetle muhtemeldir. Nitekim 2022’de Rusya’nın yüzde 3,4 küçülmesi öngörülmektedir. Diğer taraftan Hindistan’ın yüzde 6,8, Brezilya’nın yüzde 2,8, Güney Afrika’nın ve Meksika’nın yüzde 2,1 büyümesi beklentisiyle, yükselen piyasalar ve gelişmekte olan ekonomilerin 2022 ve 2023 yıllarında yüzde 3,7 büyümesi beklenmektedir. Söz konusu büyümenin önemli bir oranda Çin, Hindistan ve Suudi Arabistan ekonomilerinin büyüme performansı neticesinde oluşması öngörülmektedir.

Bir önceki yılı yüzde 8,1 oranında çok yüksek hızda bir büyümeyle bitiren Çin ekonomisi, artışa geçen Covid-19 vakaları ile “Sıfır Covid” politikasının gereği olarak, gündeme gelen bölgesel kapanmalar ve gayrimenkul sektöründe yaşanan finansal güçlükler nedeniyle 2022 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre yüzde 2,6 küçülmüştür.

Hâlihazırda küresel emtia fiyat artışları, salgınla mücadele politikası ve ABD ile gerilimli dış politika ve ticaret ilişkileri gölgesinde ekonomik ivmesini kaybetme riskiyle karşı karşıya olan Çin, büyümeyi tekrar rotasına yönlendirme ve ılımlı para politikasını olabildiğince sürdürme eğilimi göstermektedir. Bu kapsamda, Çin ekonomisinin yerel ve küresel olumsuz koşullara rağmen 2022 yılında yüzde 3,2, 2023 yılında ise yüzde 4,4 oranında büyümesi öngörülmektedir.

DEVAMI : https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/10/20221025M1-1.pdf