Ruh Sağlığı Kanunu Teklifi (6 Nisan 2023)

Teklif ile; ruh sağlığı alanında özgün ve örnek bir kanun oluşturularak vatandaşların haklarının korunması ile bireyin ve toplumun ruh sağlığıyla ilgili ihtiyaçlarının eksiksiz bir biçimde karşılanması için gerekli yasal altyapının temini öngörülmektedir.

GEREKÇE

Ruh Sağlığı Kanunu Teklifinin amacı, bireyin ve toplumun ruhsal yönden sağlıklı olmasını sağlamaktır. Teklifin hak temelli olarak gerçekleşmesi için paydaşlarla yoğun bir çalışma yapılmıştır. Konuyla ilgili faklı kanunlardaki hükümler bu Teklif açısından dikkatle gözden geçirilerek Teklifte yer alan tamamlayıcı ve yeni maddelerle, hizmet alan kişilerin korunmasına itina eden bütüncül bir metin hazırlanmıştır. Teklifte ruh sağlığına ilişkin tanımların sık kullanılanları tanımlar kısmında yer almışken, belli bir bölüm ya da maddeye münhasır olan tanımlara ilgili kısımda yer verilmiştir.

Teklifin ikinci bölümünde, 3 üncü madde ilke ve esasları hak temelli olarak ortaya koyarken, 4 ve 5 inci maddeler önemli hakları kayıt altına almaktadır. 6 ve 7 nci maddeler bakım verenlerin ve hizmet sunanların haklarını belirlemektedir. Farklı kanunlarla belirlenmiş ihbar yükümlülüğü ve kişisel haklarla ilgili hususlar, ruh sağlığı hizmetinin hassasiyeti dikkate alınarak Teklifin 8 inci maddesinde mahremiyeti ve kişisel hakları en ileri derecede konmayacak şekilde ayrıntılarıyla düzenlemiştir.

Kanun Teklifi, ruh sağlına ilişkin verileri sınıflandırmakta ve bu veriler hukuki gerekçelerle talep edildiğinde, gerekçesi ve paylaşılacak kişilerin belirlenmesi ve uygun kademelendirme ile ilgili verilerin paylaşılması esası getirilmektedir. Böylece ruh sağlığı ile ilgili verilerin gereksiz şekilde üçüncü kişilerin eline geçmesi önlenmektedir. Üçüncü bölümde ruh sağlığına ilişkin meslek mensuplarıyla ilgili hususlara yer verilmiştir. Bu alanda hizmet verecek kişilerin meslekleri ve eğitim programlarıyla bunların görev ve yetkileri ve aralarındaki ilişkiler düzenlemnektedir. Burada amaç, ruh sağlığı hizmetlerinin yetkin kişilerce verilmesi ve vatandaşların zarar görmeksizin en doğru hizmeti almalarının sağlanmasıdır.

Ruh sağlığı alanında hizmet verebilmek için Sağlık Bakanlığı'ndan izin alınması şartı getirilmekte ve gerekli iznin alınması kaydıyla elektronik ortamda hizmet verilmesine de imkân sağlanmaktadır. Yetkisiz kişilerin ruh sağlığı alanında hizmet vermesinin ve hastaların haklarının bu şekilde ihlal edilmesinin önüne geçmek için. Sağlık Bakanlığınca ruh sağlığı alanında hizmet vermeye yetkilendirilmiş kişilerin elektronik ortamda sorgulanmasına imkân verecek bir uygulamanın oluşturulması düzenlenmektedir. Söz konusu sağlık hizmeti sunucuları da dahil olmak üzere ruh sağlığı alanında reklam ve ilan yasağı getirilmektedir. Teklif, psikoterapi uygulayabilecek meslek mensupları için alacakları eğitimin asgari şartlarını ortaya koymakta ve bunun için 1250 saati pratik uygulama ve 200 saati teorik ders olmak üzere toplamda 1450 saatlik eğitim şartı getirmektedir.

Dördüncü bölümde geliştirici, önleyici ve koruyucu ruh sağlığı hizmetleri için kurumların alacağı önlemler ve yapacakları çalışmalar belirlenmekte ve aynı bölümde tedavi ve iyileşme yönelimli hizmetlerin nasıl ve kimlerce gerçekleştirileceği izah edilmektedir. Bu kapsamda, hizmet alan kişi için hazırlanacak tedavi ve iyileşme planının ilgili kişiye özel olması ve kişinin bunu kabul etmesinin gerektiği belirlenmiştir.

Beşinci bölümde hastaneye veya bakım kuruluşuna yatışların bilgilendirilmiş rıza çerçevesinde istemli olmasının esas olduğu açıkça belirtilmektedir. İstemsiz tedavi ve yatış ancak mecbur kalındığında istisnai olarak gerçekleştirilebilir; bölüm bu konuyla ilgili detayları hak temelli olarak ortaya koymaktadır. Tanımlar, uygulama ilkeleri ve yatış süreci dikkatle. Anayasa ve Türk Medeni Kanunu ile uyumlu biçimde belirlenmiş ve gerekli detaylar Teklif metnine konulmuştur. Hukuki süreçlerdeki belirsizlikler ortadan kaldırılmış, hukuki süreçlerin hızlı biçimde tamamlanmasını ve uzun süreli istemsiz yatışların hukuki takibini sağlayacak hükümler oluşturulmuştur. Ruh sağlığı hizmeti alan hastanın yönetilmesi güç davranışları varsa, hareket kısıtlaması ile ilgili uygulamalardan önce gerilim azaltma tekniklerine başvurulacaktır. Kısıtlamaların uygulanması kaçınılmaz hale gelmişse, bunların kişilerin hakları ve saygınlıklarına azami riayetle geçekleştirileceğine yer verilmiştir.

Altıncı bölümde ruh sağlığı alanındaki mesleklere mensup olmayan kişilerin ruh sağlığı alanında hizmet vermesi ve yetkisiz kişilerce psikoterapi yapılması cezai ve idari müeyyidelere bağlanarak Kanun teklifinin etkin bir şekilde uygulanmasına katkı sağlanmaktadır. Sağlık Bakanlığı'ndan izin alınmadan internet ortamında hizmet verildiğinin ya da reklam ve ilan yasağının ihlal edildiğinin belirlenmesi halinde, söz konusu içeriklerin internet ortamından kaldırılmasına yönelik önlemler alınmıştır. Böylece ruh sağlığı alanında yetkisiz kişilerin internet ortamında kişilerin sağlıklarına yönelik zararlı faaliyetlerinin önüne geçilmesi planlanmaktadır.

Yedinci bölümde, ruh sağlığı alanında hizmet sunan kişi ve kurumların bağımsız bir kurumca denetlenerek hasta haklarının en üst düzeyde korunabilmesi için Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu bünyesinde "Ruh Sağlığı Hizmetlerini İzleme Komisyonu" kurulmaktadır.

Söz konusu komisyonun hazırladığı raporların TBMM Sağlık, Aile Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu ile İnsan Hakları İnceleme Komisyonunda görüşülmesi sağlanarak ruh sağlığı hizmeti sunan kurumların etkinliğinin artırılması hedeflenmektedir.

Bu Teklif ile ruh sağlığı alanında özgün ve örnek bir kanun oluşturulmakta, vatandaşımızın her aşamada hakları korunmakta ve toplumun ruh sağlığıyla ilgili bütün ihtiyaçlarının karşılanması için gerekli yasal alt yapı oluşturulmaktadır.