Tercih Süreci Ebeveyn Kılavuzu

Tercih Süreci Ebeveyn Kılavuzu'nda; Fen Lisesi, Sosyal Bilimler Lisesi, Anadolu Lisesi, Güzel Sanatlar Lisesi, Spor Lisesi gibi okul türlerine ilişkin kapsamlı bilgiler ve tercih kontrol listesi yer almaktadır.

A. GİRİŞ

Değerli Ebeveynler, Ortak bir noktamız var ki o da çocuklarımızın geleceği için en iyisini istemek. Özellikle bazı önemli kararların verilmesi gereken zamanlar söz konusu olduğunda hepimizin destek almaya ihtiyacı olabilir. İşte tam da böyle önemli bir karar aşamasındayken hazırladığımız bu kılavuz sizlere yol harikası olacak.

Doğru ve güvenilir bilgiler ışığında aşağıdaki başlıklarla ilgili sizlere gerekli bilgileri vermeyi amaçlıyoruz;

1. Ebeveynlere çocuklarının bir üst öğrenim kurumuna geçerken ilgi, yetenek, kişilik özellikleri, ihtiyaç ve yaşam koşullarıyla uyumlu olacak şekilde rehberlik etmek,
2. Tercih döneminde ebeveyn - çocuk ilişkisi üzerine farkındalık kazandırmak,
3. Tercih döneminde karar verme basamakları hakkında farkındalık kazandırmak,
4. Ebeveynleri tercih süreci ve lise türleri ile ilgili bilgilendirmek. 

B. TERCİH SÜRECİNDE EBEVEYN VE ÇOCUK

Tercih dönemi, bir karar verme sürecidir ve bu süreci oluşturan birçok etmen mevcuttur. Bu süreçte çocuklar, kararsızlık, ümitsizlik, heyecan, kaygı ve öfke gibi çeşitli duygular yaşayabilir. Bazen ısrarcı tavırlar gösterebilir ya da ebeveynleri ile fikir ayrılıklarına bağlı olarak çatışmalar yaşayabilirler. Bu durum son derece doğaldır ancak bu durumlarda ebeveynlerin verdiği tepkiler çok önemlidir. Çocuğunuzla beraber bu durumun değerlendirmesini yapmanız, onu dinleyip fikirlerini ifade etmesine olanak sunmanız sürecin sağlıklı ilerlemesini sağlayacaktır. Unutmayın ki herkes ortak bir amaç etrafında toplanıp, farklı bakış açılarına sahip olabilir.

Lise tercihleri kritik bir gelişim dönemi olan ergenliğe denk gelmektedir. Fiziksel, duygusal ve sosyal değişimin çok hızlı olduğu bu önemli dönemin gelişim özelliklerini bilmek, tercih ve karar sürecinde kolaylaştırıcı olabilir. Dolayısıyla ergenlik dönemine özgü gelişim özelliklerine duyarlı bir yaklaşım içerisinde olunmalıdır.

Ebeveynler çocuklarına karşı farklı yaklaşımlar sergileyebilmektedir. Bu yaklaşımlar; baskıcı, aşırı koruyucu, aşırı hoşgörülü veya demokratik olabilir. Baskıcı ailelerde çocuklar düşüncelerini ifade etmekten çekinebilir, aşırı koruyucu ailelerde çocuklar karar verme süreçlerinin dışında tutulabilir, aşırı hoşgörülü ailelerde ise tüm sorumluluk çocuklarda olabilir. Bu tutumlar karşısında sağlıklı kararlar verilmesi güçleşebilir. Demokratik ailelerde ise bireyler, düşüncelerini açık ve net bir şekilde ifade edebildikleri için daha sağlıklı kararlar alınabilir. Özetle ebeveynlerin çocuklarına karşı destekleyici ve hoşgörülü olması, çocukların kendilerini daha rahat ifade edebilmelerini, sorumluluk alabilmelerini ve geleceğe karşı olumlu bir beklenti içinde olmalarını sağlar. Aile içinde kuralların belli olduğu, fikirlerin özgürce ifade edilebildiği, dolayısıyla çocukların ilgi ve isteklerinin ebeveynleri tarafından bilindiği aile ortamları sağlıklı karar vermeyi destekler.

Her karar verme bir sorumluluk gerektirir. Ebeveynler çocukları ile birlikte bu sorumluluğun bilincinde olmalıdır. Bu doğrultuda daha etkili kararlar verebilmek için seçenekler ve doğru bilgi kaynakları üzerinde tartışarak, aceleci davranmadan karar verme süreci yürütülmelidir.

Bu süreçte ebeveyn, çocuğun tercih edebileceği liseler hakkında araştırma yapmasına, bilgi sahibi olmasına olanak sağlamalıdır. Tüm bunlara rağmen sağlıklı karar veremediğinizi düşündüğünüz zamanlar olabilir; ancak unutulmamalıdır ki kariyer sürekli devam eden, yeniden oluşturulabilen bir gelişim alanıdır. Verilen kararlar değiştirilip dönüştürülebilir. Mesleki sürecin ve kariyer yolculuğunun hangi aşamasında olursak olalım her zaman yeni seçenekler oluşturulabilir.

C. REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA BİRİMİ İLE İŞBİRLİĞİNİN ÖNEMİ

Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri tercih sürecinde bireylerin ilgi, yetenek, değer ve kişilik özelliklerinin farkında olup, mesleklerin özelliklerini bilerek ve bu ikisi arasında bağ kurup kariyer sürecine yönelik farkındalık kazanmasına yardımcı olmayı hedefleyen profesyonel bir hizmettir.

Rehber Öğretmen/ Psikolojik Danışmanlar, tercih süreçlerinde aktif olarak görev yapmakta olup bu dönemde sizlere rehberlik etmeye çalışırlar. Bu rehberlik süreci ile bireylerin kendini tanıması, fırsatları değerlendirmesi, sorumluluk alarak karar vermesi, çok yönlü gelişiminin desteklenmesi ve toplum için sağlıklı bir birey olarak yaşamını sürdürmesinde çocuklara ve siz ebeveynlere kılavuzluk ederler. Bu nedenle tercih döneminde psikolojik danışma ve rehberlik birimi ile iş birliği yapmanız önemlidir.

D. TERCİH SÜRECİ İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER

D.1. YERLEŞTİRME TÜRLERİ

Yerleştirmeler 3 şekilde yapılacaktır;

1. Yerel yerleştirme
2. Merkezi yerleştirme
3. Pansiyonlu okullara yerleştirme

D.1.1. Yerel Yerleştirme

• Öğrenciler ikamet adresleri, Okul Başarı Puanı (OBP) ve devam-devamsızlık kriterleri dikkate alınarak kayıt alanlarında bulunan farklı türdeki okullardan en fazla 5 tercih yapacaktır.

• Yerel yerleştirmelerden en az 1 okul tercih edilmesi zorunludur.

• Yerel yerleştirme ekranında yeşil renk, “Kendi Kayıt Alanında” öğrenci için ikamet adresinin bulunduğu kayıt alanında yer alan okulları belirtir.

• Mavi renk, “Komşu Kayıt Alanında” öğrenci için ikamet adresine göre komşu kayıt alanında yer alan okulları belirtir.

• Kırmızı renk, “Diğer” ise öğrenci için bunların dışında kalan okulları belirtir. Öğrenciler, ilk olarak Yerel Yerleştirme İle Öğrenci Alan Okullar ekranından tercih yapacaklardır. Yerel yerleştirme tercihlerinden ilk 3 (üç) okulu Kayıt Alanından seçmek şartıyla öğrenciler en fazla 5 (beş) okul tercihinde bulunabileceklerdir. Yapılan tercihlerde; aynı okul türünden (Anadolu Lisesi, Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Anadolu İmam Hatip Lisesi) en fazla 3 (üç) okul seçilebilecektir.

D.1.2. Merkezi Yerleştirme

• Merkezî sınavla öğrenci alan okulların belirlenen kontenjanlarına ve puan üstünlüğüne göre tercihleri doğrultusunda yerleştirme yapılacaktır.

• LGS puanı ile öğrenci alan Türkiye genelindeki okullar tercih edilebilir.

D.1.3. Pansiyonlu Okullara Yerleştirme

• Pansiyonlu okulları tercih eden öğrencilerden yerel yerleştirme veya merkezi yerleştirme kapsamında herhangi bir okula yerleşemeyen öğrenciler, tercih yapmaları durumunda pansiyonlu okullara yerleşebilirler. Bu alandan tercih yapmak zorunlu değildir.

• Pansiyonlu okullar tercih ekranında yalnızca ‘Diğer Kayıt Alanı’ndaki pansiyonlu okullar yer alacaktır.

D.2. Nakil İşlemleri

• Yerleştirmeye esas nakiller, “Ortaöğretim Kurumlarına Tercih ve Yerleştirme Takvimi”nde belirtilen tarih ve sürelerde 2 (iki) dönemde yapılacaktır.

• Yerleştirmeye esas nakil tercihleri, tercih edilecek okulun boş kontenjanına bakılmaksızın seçilebilecektir.

UNUTMAYINIZ:

• Okul tercihleri bireysel olarak yapılabileceği gibi kayıtlı olunan ya da herhangi bir ortaokul/imam hatip ortaokulu müdürlüklerinde de yapılabilir.

• Tercihler sisteme girildikten sonra mutlaka herhangi bir ortaokul/imam hatip ortaokulu müdürlüğünde onaylatılması gerekmektedir.

• Yetenek sınavı ile öğrenci alan Spor Lisesi, Güzel Sanatlar Lisesi gibi özel proje uygulayan okullar tercih ekranlarında görünmeyecek, okullar ile iletişime geçilerek gerekli şartları sağlayan öğrencilerin kayıt süreçleri tamamlanacaktır.

• Özel öğretim kurumlarına kayıt (aday kayıt/ön kayıt) yaptıran öğrencilere tercih ekranı açılmayacaktır. Ancak öğrenciler, tercih süresi içerisinde kayıtlarını iptal ettirmeleri durumunda tercihte bulunabilecektir

D.3. Okul Türleri

Fen Lisesi: Fen ve matematik alanlarındaki yetenekleri yüksek olan öğrencileri, matematik ve fen bilimleri alanında yükseköğrenime hazırlar. Öğrenim süresi genelde 4 yıldır, hazırlık var ise bu süre 5 yıla çıkar. Fen ve matematik dersleri ağırlıklı olan bir okuldur.

Sosyal Bilimler Lisesi: Sosyal Bilimler ve Edebiyat alanında ihtiyaç duyulan nitelikli bilim insanlarını yetiştirmek, bu alanlarda ilgi ve yetenekleri üst düzeyde olan öğrencileri yükseköğretim programlarına yerleştirmeyi amaçlamaktadır. Öğrenim süresi genelde 4 yıldır, hazırlık var ise bu süre 5 yıla çıkar. Eşit ağırlık ve sözel ağırlıklı alan dersleri bulunmaktadır.

Anadolu Lisesi: Amacı, öğrencilerin ilgi, yetenek ve başarılarına göre yükseköğretim programlarına hazırlanmalarını sağlamaktır. Öğrenim süresi 4 yıldır, hazırlık var ise bu süre 5 yıla çıkar. Öğrencilerin ileride tercih etmeyi düşündükleri meslek gruplarına göre ders seçimlerini yapmaları sağlanarak gerekli yönlendirme çalışmaları yapılmaktadır.

Anadolu İmam Hatip Lisesi: Fen ve sosyal bilimler alanındaki derslerle birlikte Temel İslam Bilimlerine ait derslerin de okutulduğu üniversitenin bütün alanlarına öğrenci yetiştiren kurumlardır. Öğrenim süresi genelde 4 yıldır, hazırlık var ise bu süre 5 yıla çıkar. Öğrencilerin ileride tercih etmeyi düşündükleri meslek gruplarına göre ders seçimlerini yapmaları sağlanarak gerekli yönlendirme çalışmaları yapılmaktadır.

NOT: Musiki, hafızlık, geleneksel ve çağdaş görsel sanatlar ve spor programı/projesi uygulayan Anadolu imam hatip liselerine yetenek sınavı puanına göre öğrenci alınmaktadır.

Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi: Turizm, sağlık, sanayi, ticaret, tarım, tekstil, inşaat, kimya ve benzeri alanlarda ulusal ve uluslararası standartlarda, ulusal yeterliliklere ve mevzuata dayalı olarak işgücü piyasasının ihtiyaç duyduğu nitelikte işgücünün yetiştirilmesini amaçlamaktadır.

NOT: Her meslek lisesinde farklı alan ve dallar bulunmaktadır. Okulların web sitelerinden bilgi alınabilir (Sağlık Meslek Liseleri, Turizm Meslek Liseleri, Denizcilik Meslek Liseleri vb.).

Güzel Sanatlar Lisesi: Öğrencilere güzel sanatlarla ilgili temel bilgi ve beceriler kazandırmayı ve güzel sanatlar alanında nitelikli insan yetiştirilmesine kaynaklık etmeyi amaçlar. Okullar yetenek sınavı ve OBP ile öğrenci almaktadır. Müzik, resim, tiyatro vb. bölümler bulunmaktadır.

Spor Lisesi: Öğrencilere beden eğitimi ve spor alanında temel bilgi ve beceriler kazandırmayı, beden eğitimi ve spor alanında nitelikli insan yetiştirilmesine kaynaklık etmeyi amaçlar. Yetenek sınavı, LGS puanı ve OBP ile öğrenci alabilmektedir. Ancak bu ölçüt okullar arası farklılık gösterebilmektedir. Okulların web sitelerinden bilgi alınabilir.

NOT: Güzel Sanatlar Lisesi ve Spor Liselerine bireysel olarak başvuru yapılmakta, öğrenciler yetenek sınavı ve OBP’ye göre yerleştirilmektedir.

Çok Programlı Lise: Nüfusun ve öğrenci sayısının az olduğu bölgelerde Anadolu liseleri ve Mesleki Teknik Anadolu liselerini tek okulda toplayan liselerdir. Mesleki Eğitim Merkezi (MESEM): Meslekî Eğitim Merkezlerinde çıraklık, kalfalık ve ustalık eğitimi almak üzere öğrenci kaydı yapılmaktadır. Mesleki Eğitim Merkezi programlarına kayıt olabilmek için en az ortaokul ya da imam hatip ortaokulu mezunu olmak, bünyesi ve sağlık durumu gireceği mesleğin gerektirdiği işleri yapmaya uygun olmak gerekmektedir.

Açık Öğretim Lisesi: Uzaktan eğitim sistemine göre kurulmuştur. Açık öğretim lisesinde sınıf geçme yerine ders geçme ve kredi sistemi uygulanır. Özel Eğitim Uygulama Okulları: Özel gereksinim ihtiyacı duyan öğrencilerin İlçe Özel Eğitim Hizmetleri Kurulu tarafından yerleştirildiği okullardır.

E. SIKÇA SORULAN SORULAR

1. LGS sonucu nereden ilan ediliyor?

Sonuçlar e-okul üzerinden ilan edilmektedir.

2. Çocuğum LGS’ ye girmedi. Nereye yerleşecek?

Sınava girmeyen öğrenciler Yerel Yerleştirme ile Öğrenci Alan Okullar ve Pansiyonlu Okullar olmak üzere iki grupta tercih yapabileceklerdir.

3. LGS puanımla tercih yapacağım. Yerel yerleştirmeden tercih yapmak zorunlu mu?

Evet. LGS puanı ile alan okullar için isteğe bağlı olarak yapılan merkezi yerleştirmeden önce mutlaka yerel yerleştirmeden en az 1 tercih yapmak zorunludur. Yerel yerleştirmeden bir okul seçilmeden merkezi yerleştirme ekranı açılmaz.

4. Yerel ve merkezi yerleştirmeden hangisi daha önceliklidir?

Tercihleriniz arasında merkezi yerleştirme ile alan okullar var ise sistem öncelikli olarak merkezi yerleştirmeden öğrenci alan liselere yerleştirmeye çalışır, eğer buradaki tercihlerine yerleşemezse yerel yerleştirmedeki liselere geçer ve en son olarak listelerinde var ise pansiyonlu okulları değerlendirir.

5. Liselerin taban puanları var mı?

Taban puanlar, merkezi yerleştirme ile öğrenci alan liselerde LGS yüzdelik dilimlerine, yerel yerleştirme ile öğrenci alan liselerde de OBP puanlarına göre değişiklik gösterebilir.

6. Tercihlerimi yaptıktan sonra nasıl onaylatacağım?

Tercih işlemlerini e-okuldan yaptıktan sonra öğrenci velisi herhangi bir ortaokul/imam hatip ortaokuluna giderek okul müdürlüklerinden tercihleri onaylatmalıdır.

7. Onaylattıktan sonra tercihlerimi değiştirebilir miyim?

Evet. Öğrenci velisi herhangi bir ortaokul/imam hatip ortaokuluna giderek okul müdürlüklerinden dilekçe vererek tercihleri değiştirebilir. Bu işlemleri tercih süreci tamamlanmadan yapmanız gerekmektedir.

8. Özel okula gideceksem tercih yapmalı mıyım?

Hayır. Özel okula gidecek öğrenci tercih yapmak zorunda değildir. Öğrenci velisi özel okula giderek öğrencisinin kaydını yaptırır. Özel okula kayıt yaptıran öğrenciye tercih ekranı açılmaz kaydını sildirmek şartıyla tercih yapabilir.

9. Mesleki eğitim merkezleri için tercih yapacak mıyım?

Hayır. Bu okullara giderek kayıt yaptırabilirsiniz, tercih yapmanıza gerek yoktur.

10. Çocuğum tercih yaptı ancak yerleşemedi, ne yapmalıyız?

Çocuğunuz ilk yerleştirme ve nakil işlemleri yapıldıktan sonra herhangi bir kuruma yerleşemediyse, velilerin başvurmaları halinde il/ilçe öğrenci yerleştirme komisyonlarınca uygun bir liseye yerleştirilir.

11. İlk tercihlerde bir okula yerleşen öğrenci nakillerde tercih yapabilir mi?

Evet. Yerleşen öğrenci nakil dönemlerinde yeniden tercih yapabilir. Eğer nakillerde yeni bir lise kazanırsa kaydı o okula geçer, kazanamaz ise kaydı ilk kazandığı okulda kalır. 

F. TERCİH DÖNEMİNDE VELİLERE ÖNERİLER

• Her çocuk biricik ve kendine özeldir. Önemli olan çocuğa destek olup kendini keşfetmesine yardımcı olmaktır.

• Çocuğunuzun hayallerini dinlemek, gitmek istediği okul ve gelecekte seçeceği meslek hakkında size ipuçları verebilir. Çocuğunuzun ilgi alanlarını ve yeteneklerini desteklemek için onlara fırsatlar sunabilirsiniz.

• Çocuklarınızın tercih edecekleri okulların yurt, konaklama, ulaşım, beslenme gibi imkânları hakkında okul web sitelerinden araştırma yapabilirsiniz.

• Çocuğunuzu başkalarıyla kıyaslamak yerine kendi gelişim sürecini dikkate alarak değerlendirebilirsiniz.

• Tercih döneminde baskıcı ve karar verici tutum yerine bilgilendirici ve rehberlik edici bir tutum sergileyebilirsiniz.

• Ben olamadım, o olsun.” anlayışı yerine çocuğunuzun istek ve hayallerinin sizinkinden farklı olabileceği bilinciyle yaklaşabilirsiniz.

• Tercih süreci her şey ya da hiçbir şey demek değildir. Gerektiği ölçüde anlam yüklenmeli ve sonuçları bu ölçüde değerlendirilmelidir.

• Her tercih döneminde okul tür ve bölümlerinde değişiklikler olabilir. Güncel gelişmeleri takip ettikten sonra tercihte bulunabilirsiniz.

• Tercih döneminde ihtiyaç duymanız halinde okulunuzun psikolojik danışman/rehber öğretmeninden ya da il/ilçenizde bulunan rehberlik ve araştırma merkezlerinden destek alabilirsiniz.

G. TERCİH KONTROL LİSTESİ

Değerli ebeveynler, Kılavuzun bu bölümünde ise yukarıda verilen bilgiler neticesinde sizler için bir kontrol listesi sunulmuştur. Aşağıda tercih sürecine ilişkin kısa bilgiler birer soru ifadesi olarak verilmiştir. Eğer soruda belirtilen durumu yerine getirdiyseniz/getiriyorsanız EVET’i, hâlihazırda bu soru için bir adım atmadıysanız HAYIR’ı işaretleyiniz ve “Cevabınız Hayır İse” sütununa bakınız.

Kılavuza https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2024_06/27181759_lgs.pdf linkinden ulaşabilirsiniz.